Królowe i królowie Wielkiej Brytanii ebook

Słowo wstępne

Zamierzeniem tej książki było zebranie w jednym tomie informacji genealogiczno-biograficznych na temat królów Anglii i Szkocji oraz ich rodzin od początków IX stulecia (kiedy dokonano pierwszych prób zjednoczenia mniejszych królestw anglosaskich i gaelickich) po dzień dzisiejszy. Składają się na nią biogramy (kolejno): władców Anglii z dynastii (anglo)saskiej, normandzkiej, andegaweńskiej (Plantagenetów), Lancasterów, Yorków i Tudorów, dalej królów szkockich z dynastii Alpina, Moray, Dunkeld, Balliol, Bruce i Stewart (Stuart) do momentu zjednoczenia obu królestw pod berłem Jakuba VI Szkockiego i I Angielskiego, wreszcie biogramy władców Wielkiej Brytanii z domów Stuartów, Hanowerczyków oraz Koburgów, od 1917 zwących się Windsorami.

Każdy biogram opisuje jednego monarchę oraz jego rodzinę według przedstawionego niżej schematu. Otwierają go noty biograficzne rodziców i rodzeństwa danego króla (względnie odsyłacze do nich kierujące), natomiast część właściwa mieści informacje o bohaterze biogramu, jego małżonkach i dzieciach legalnych, morganatycznych oraz pozamałżeńskich. Oprócz podstawowych danych, jak daty i miejsca narodzin, mariaży i zgonów, miejsca pochówków etc., zamieszczono daty oraz miejsca koronacji monarchów i ich małżonek, dane o przebiegu cywilnej i wojskowej kariery oraz dziedziczonych i nabywanych inną drogą tytułach świeckich i kościelnych opisywanych osób.

Ukazano maksymalnie do pięciu pokoleń zstępnych po mieczu każdego monarchy, posługując się następującym systemem:

A, B, C, ... Dzieci monarchy (I pokolenie)

i, ii, iii, ... Wnuki monarchy (II pokolenie)

a, b, c, ... Prawnuki monarchy (III pokolenie)

i, ii, iii, ... Potomkowie w czwartym stopniu (IV pokolenie)

a, b, c, ... Potomkowie w piątym stopniu (V pokolenie)

Odnotowano każdego znanego źródłom potomka omawianych dynastii, nie pomijając osób zmarłych w młodym wieku i dzieciństwie. Potomstwo pozamałżeńskie monarchów, posiadające zazwyczaj odrębne nazwiska/tytuły i od czasów normańskich wykluczone z dziedziczenia korony, opisane zostało do trzeciego pokolenia linii męskiej, tak samo jak potomkowie morganatyczni oraz zstępni rodzeństwa monarchów, początkujących nowe dynastie na brytyjskim tronie.

W celu ukazania pełniejszego kręgu krewnych brytyjskich monarchów, rekrutujących się zarówno spośród rodzimego (wyspiarskiego) możnowładztwa, jak i zagranicznych rodów panujących, przedstawiono pierwszą generację zstępnych kobiet należących do omawianych dynastii. Jeśli sukcesja przechodziła na linię żeńską, została ona ukazana w całości, jak to opisano powyżej.

Imiona zapisano w ich polskiej formie, formę oryginalną pozostawiając jedynie wobec braku spolszczenia. Tę samą zasadę zastosowano w odniesieniu do nazw geograficznych, co implikowało szerokie zastosowanie egzonimów.

Daty w nawiasach kwadratowych podane zostały według kalendarza gregoriańskiego, obowiązującego w Wielkiej Brytanii od 1752 roku.

Anglosasi i Duńczycy

Egbert

Ethelwulf

Ethelbald

Ethelbert

Ethelred I

Alfred Wielki

Edward Starszy

Athelstan

Edmund I

Edred

Edwy Piękny

Edgar Spokojny

Edward Męczennik

Ethelred II Bezradny

Swen Widłobrody

Edmund II Żelaznoboki

Knut Wielki

Harold I Zajęcza Stopa

Hardeknut

Edward Wyznawca

Harold II

OJCIEC:Ealhmund

W latach 784 i 786 jest wzmiankowany jako król Kentu – jednego z siedmiu anglosaskich królestw określanych mianem Heptarchii. Nie wiadomo, czy był on istotnie ojcem Egberta – założenie to oparto na powiązaniu noty z Kroniki anglosaskiej, mówiącej o dziedzicznych prawach Egberta do Kentu, z figurującym w tym samym dokumencie kentyjskim królem Ealhmundem (inne wersje imienia to Alhmund, Alkmund). Tradycyjny rodowód czyni Ealhmunda synem Eafy, potomka królewskiej dynastii z Wessexu (Tablica I) oraz nieznanej bliżej kentyjskiej księżniczki, podczas gdy inna hipoteza wywodzi go po mieczu z linii władców Kentu, wskazując jako jego ojca króla Ethelberta II. Zmarł po 786.

MATKA:nieznana

Filiacja matki Egberta oraz jej imię nie są znane. Po śmierci Ealhmunda wyszła za jego imiennika, będącego zapewne bastardem Alhreda, króla Northumbrii, i dochowała się z nim córki (alternatywnie była ona córką Alhmunda z Kentu), której dzieje ukazano poniżej.

SIOSTRA:św. Alburga

Urodziła się w 785 lub później. Poślubiła Wulfstana (Weohstana), eldormana, poległego pod Kempsford w 802; nie mieli dzieci. Po śmierci męża usunęła się do ufundowanego wraz z nim klasztoru w Wilton, gdzie najpewniej przyjęła welon zakonny. Zmarła w Wilton i tam również znalazła spoczynek; miało to miejsce ok. 800 lub ok. 810.

Urodził się między 769 a 780, najprawdopodobniej bliżej terminu post quem. Po śmierci króla Cynewulfa w 786 podjął pretensje do tronu Wessexu, lecz ubiegł go Berhtric, sprzymierzony z królem Mercji Offą Wielkim. W 789 obaj oni pokonali Egberta, który zbiegł na dwór frankijski. Powrócił przypuszczalnie w pierwszej połowie lat 90. VIII w. i między 790 a 796 został wicekrólem (subregulus) Kentu. Po śmierci Berhtrica w 802 sięgnął po tron Wessexu. W 825 dokonał odwetowego najazdu na Mercję i pod Ellendum (być może dzisiejsze Wroughton) pokonał wojska króla Beornwulfa. Umożliwiło mu to uzyskanie zwierzchnictwa nad Kentem, Surrey, Sussexem i Essexem, a w dalszej kolejności nad Anglią Wschodnią i Northumbrią. W latach 829–30 opanował przejściowo Mercję. Nieco wcześniej, bo w 825 lub 828, oddał najstarszemu synowi Ethelwulfowi władzę w Kencie, Essexie, Sussexie oraz Surrey, samemu zachowując Wessex.

Zmarł 4 II 839 (lub po czerwcu tego roku) i spoczął w katedrze zwanej Old Minster („starym klasztorem”) w Winchesterze, zniszczonej w 1093. W 1158 prochy pochowanych tam władców przeniesiono do nowej katedry, wzniesionej tuż obok ruin poprzedniczki, i umieszczono je w skrzyniach grobowych naokoło głównego ołtarza. Kilka z nich uległo zniszczeniu podczas wojny domowej w grudniu 1643, zostały jednak częściowo zrekonstruowane.

MAŁŻONKA KRÓLA EGBERTAPOŚLUBIONA PRZED 825 (OK. 789–92 NA DWORZE FRANKIJSKIM):

Redburga

Źródła zwą ją siostrą króla Franków, którym był podówczas Karol Wielki, a zatem można wnioskować, że należała do grona dzieci Pepina Krótkiego, króla Franków z dynastii Pepinidów (Karolingów), oraz jego żony Berty (Bertrady) Młodszej, córki Heriberta (Chariberta), hrabiego Laon. Będąc córką króla Pepina, na świat musiała przyjść najpóźniej z początkiem 769, co czyniłoby ją równolatką Egberta, ewentualnie kilka lat od niego starszą. Data jej śmierci oraz miejsce pochówku nie są znane.

DZIECI KRÓLA EGBERTA (A–C):

A ETHELWULF (s. 22).

B Athelstan

Jeden z roczników Kroniki anglosaskiej podaje, że był synem Egberta, podczas gdy inny czyni go dzieckiem króla Ethelwulfa; wedle brytyjskiej historyk Alison Weir, autorki fundamentalnego dzieła o brytyjskich dynastiach, nieomal pewna jest pierwsza ewentualność. Po śmierci ojca w 839 został wicekrólem (subergulus) Kentu, Essexu, Sussexu i Surrey, panował także w Anglii Wschodniej. Zmarł ok. 851.

Z nieznaną żoną dochował się syna lub synów:

i Ethelweard

Wicekról (subregulus) Kentu. Zmarł w 850, najprawdopodobniej bezżennie i bezpotomnie.

ii ? ETHELBERT (s. 28).

C Edyta

Była mniszką w opactwie w Polesworth, gdzie objęła później godność opatki. Zmarła w bliżej nieokreślonym czasie i została pochowana w Polesworth.

Następcą Egberta został jego starszy syn Ethelwulf.

OJCIEC:Egbert(s. 18)

MATKA:Redburga(s. 20)RODZEŃSTWO: zob. s. 20-21

Na świat przyszedł między 795 a 810, być może bliżej terminu post quem, na dworze frankijskim (niemniej istnieją także hipotezy sytuujące jego urodziny na początku IX w.). W 825 lub 828 ojciec przekazał mu rządy w Kencie, Essexie, Sussexie i Surrey, a śmierć Egberta 4 II 839 uczyniła go królem Wessexu. Koronacja miała zapewne miejsce w tym samym roku w Kingston-upon-Thames (obecnie pod Londynem). Po śmierci pierwszej żony przekazał rządy najstarszemu synowi Ethelbaldowi, podczas gdy sam wyprawił się na pielgrzymkę do Rzymu (855). Po powrocie w roku następnym oddał Ethebaldowi rządy w zachodnim Wessexie, samemu zatrzymując jedynie wschodni i środkowy Wessex, Kent, Sussex i Essex.

Zmarł 13 I 858 (lub nieco później w tym roku) i został pochowany u boku ojca w katedrze Old Minster w Winchesterze. Obecnie prochy Ethelwulfa spoczywają w jednej ze skrzyń grobowych naokoło głównego ołtarza katedry New Minster.

MAŁŻONKI KRÓLA ETHELWULFA

I POŚLUBIONA OK. 830:

Osburga

Jej ojcem był Oslac, eldorman wyspy Wight, potomek Cerdica (zob. Tablica I). Bywa ona czasem mylona ze św. Osburgą, fundatorką opactwa w Coventry, która zmarła ok. 1018. Żona Ethelwulfa zmarła natomiast albo w 846, albo między 852 a 855. Miejsce jej pochówku nie jest znane.

II POŚLUBIONA 1 X 856 W VERBERIE-SUR-OISE KOŁO COMPIèGNE:

Judyta

Była córką Karola II Łysego, króla Franków Zachodnich (Francji) oraz cesarza, potomka dynastii Karolingów, i jego pierwszej żony Ermentrudy (Irmtrudy), córki Odona, hrabiego Orleanu. Urodziła się ok. 843–44. Jej koronacja na królową Wessexu miała miejsce w dniu ślubu z Ethelwulfem. Po jego śmierci, być może jeszcze w 858, wyszła za swojego pasierba Ethelbalda (zob. następny biogr.), a po rozwodzie z nim powróciła na dwór ojca do Francji. W 861 uciekła stamtąd, by 13 XII 862 (w Auxerre?) poślubić Baldwina I Żelazne Ramię (ur. zapewne 843 lub 844, zm. w Arras w 879), syna Odakra, forestiera królów frankijskich, zalożyciela tzw. pierwszej dynastii flandryjskiej, który po uznaniu owego małżeństwa przez papieża, ok. 863, uzyskał od cesarza Karola II Łysego godność hrabiego Flandrii. Z tego związku przyszło na świat następujące potomstwo:

1 Karol (ur. 864–65, zm. młodo).

2 Baldwin II Łysy (ur. 865–67, zm. 918). Hrabia Flandrii. W 884 lub też między 893 a 899 poślubił księżniczkę angielską Elfthrythę, córkę Alfreda Wielkiego (szczegóły oraz ich dzieci zob. w biogr. Alfreda).

3 Raul (Rudolf) (ur. 867–70, zabity w 896). Hrabia Cambrai. Być może ożenił się i miał córkę, późniejszą żonę Izaaka, hrabiego Cambrai.

4 ? Córka (imię nieznane). Jej istnienie oparte jest na wzmiance źródłowej mówiącej o Walterze (Gauthierze), „siostrzeńcu” Raula, hrabiego Cambrai.

Judyta zmarła w nieokreślonym bliżej czasie po 870, miejsce jej pochówku nie jest znane. Z obu angielskich małżeństw nie dochowała się dzieci.

DZIECI KRÓLA ETHELWULFAPOTOMSTWO Z I MAŁŻEŃSTWA (A–F)

A ? Athelstan

Kronika anglosaska określa go raz synem króla Ethelwulfa, a innym razem – Egberta. Będąc synem Ethelwulfa i Osburgi, musiałby urodzić się najwcześniej ok. 830, co stawia pod znakiem zapytania ustanowienie go w 839 subergulusem Kentu, Essexu, Sussexu i Surrey. Stąd wzięła początek hipoteza czyniąca Athelstana synem Ethelwulfa oraz kobiety, którą poślubił przed zawarciem małżeństwa z Osburgą, być może między 815 a 820. Kwestia ta wymaga dalszych badań.

B ETHELBALD (s. 26).

C Ethelswitha

Urodzona zapewne między 838 a 841, po 2 IV 853 (lub 854–55) w królewskiej rezydencji w Chippenham poślubiła Burgreda, króla Mercji od 852, którego filiacja nie jest znana. W 874 został on wygnany ze swojego królestwa przez Duńczyków i zbiegł do Rzymu, gdzie zmarł (data nieznana). Wkrótce potem Ethelswitha została mniszką w nieznanym angielskim klasztorze. Zmarła podczas pielgrzymki do Rzymu w 888 lub 889 w Paryżu i została pochowana w Pawii lub w Ticino.

D ETHELRED I (s. 30).

E ALFRED WIELKI (s. 33).

F ? Oswald

Przywilej Ethelreda I, datowany na 868, wzmiankuje „Oswalda, syna króla”. Ów dokument wymienia go w kolejności po Alfredzie Wielkim, a przed królową Wulfrydą, co wskazuje, że ojcem Oswalda nie był Ethelred I – w takim bowiem przypadku syn panującego króla poprzedzałby w kolejności królewskiego brata. Imię księcia może wskazywać na powiązania z królową Osburgą, żoną Ethelwulfa, mógł więc być jej dzieckiem. Alternatywnie był synem jednego z dwóch starszych braci Ethelreda I: Ethelbalda lub Ethelberta. Zmarł w nieznanym czasie po 875, kiedy to po raz ostatni pojawia się w źródłach.

PRZYPUSZCZALNY SYN POZAMAŁŻEŃSKI ETHELWULFA:ETHELBERT (S. 28)

Sukcesorem Ethelwulfa został jego syn Ethelbald.

OJCIEC:Ethelwulf(s. 22)

MATKA:Osburga z Hampshire (s. 23)

RODZEŃSTWO: zob. s. 24, 25

Urodził się ok. 834 lub między 835 a 840. Gdy po śmierci królowej Osburgi w 855 Ethelwulf wyprawił się na pielgrzymkę do Rzymu, Ethelbald objął z jego woli rządy w państwie. Rok później, po powrocie ojca do Anglii, uzyskał od niego władzę w zachodnim Wessexie, a po śmierci Ethelwulfa w 858 został królem całego Wessexu i koronował się w Kingston-upon-Thames.

Zmarł 20 XII 860 i spoczął w opactwie w Sherborne.

MAŁŻONKA ETHELBALDA

POŚLUBIONA W 860 (W CHESTER):

Judyta Frankijska

Była ona jego macochą, drugą żoną ojca (dalsze szczegóły w jego biogr.). Ów bezdzietny mariaż unieważniono jeszcze w 860.

Po śmierci Ethelbalda na tron Wessexu wstąpił jego kuzyn lub przyrodni brat Ethelbert.

OJCIEC:być może książę Athelstan(s. 47)lub król Ethelwulf (s. 22)

Kronika anglosaska nazywa go bratem Ethelbalda (wówczas mógł urodzić się ok. 836), w sprzeczności z tym stoi jednak zapis w testamencie Alfreda Wielkiego, gdzie Ethelbert nazwany jest „krewnym” Alfreda i jego braci, Ethelbalda i Ethelreda I. Istnieją rozmaite hipotezy próbujące wytłumaczyć tę rozbieżność. Najbardziej prawdopodobne wydaje się pochodzenie Ethelberta z bocznej linii dynastii Egberta (jego ojcem mógł być książę Athelstan) lub z nieprawego łoża króla Ethelwulfa. Przypuszcza się, że po wyjeździe Ethelwulfa do Rzymu w 855 został wyznaczony wicekrólem (subregulus) Kentu, Essexu, Sussexu i Surrey, co zdaje się potwierdzać hipotezę o ojcostwie księcia Athelstana, który dzierżył tę samą godność. Po objęciu tronu Wessexu przez Ethelbalda (858) zatrzymał rządy we wspomnianych krainach, a po śmierci młodego króla w 860 objął także władzę w Wessexie i koronował się w Kingston-upon-Thames.

Zmarł bezżennie i bezpotomnie w 865 lub 866 i został pochowany w opactwie w Sherborne.

Jego sukcesorem został Ethelred, młodszy syn króla Ethelwulfa.

OJCIEC:Ethelwulf(s. 24)MATKA:Osburga z Hampshire (s. 23)RODZEŃSTWO: zob. s. 24, 25

Urodził się ok. 840 lub kilka lat później, ok. 844–47, gdyż w chwili śmierci króla Ethelbalda w 860 nie miał jeszcze dość silnej pozycji, by wymusić na królu Ethelbercie dopuszczenie do rządów. Między 865 a 866 objął tron Wessexu i wkrótce potem został koronowany w Kingston-upon-Thames.

Zginął w bitwie pod Merton zapewne 23 IV 871 (po Wielkanocy) i został pochowany albo w kościele opactwa benedyktynek w Wimborne, który jako jeden z nielicznych przetrwał likwidację angielskich klasztorów w XVI w., albo w pobliskim opactwie w Sherborne. Wkrótce po śmierci zyskał miano świętego, choć nie był nigdy formalnie kanonizowany.

MAŁŻONKA ETHELREDA IPOŚLUBIONA OK. 868:

Wulfryda (Wulfthrytha)

Jej filiacja nie jest znana, istnieje jednak hipoteza czyniąca ją córką eldormana Wulfhere’a, ważnej osobistości na dworze Ethelreda I.

DZIECI ETHELREDA I (A–B):

A Ethelhelm

W swoim testamencie, datowanym na lata 879–88, Alfred Wielki nadał włości Aldingbourne, Compton, Crondall, Beeding, Beddingham, Burnham, Thunderfield i Earhing „synowi brata mego” Ethelhelmowi. Ów dokument wymienia Ethelhelma przed jego bratem Ethelwaldem (który otrzymał mniej okazałe nadania), co pozwala wnioskować, że był starszym synem Ethelreda I. Na świat mógł przyjść ok. 868–70. Co ciekawe, wspomniany dokument w innym miejscu wzmiankuje Ethelhelma jako księcia (dux), lecz nie określa go mianem syna króla (filius regis), co czyni w stosunku do Ethelwalda. Być może ów Ethelhelm jest tożsamy z eldormanem Wiltshire, zmarłym w 898 ojcem królowej Elfledy, drugiej żony Edwarda Starszego, lub z arcybiskupem Canterbury, zmarłym 8 I 923, jednak hipotezom tym brak poparcia źródłowego.

Być może jego synem był:

i Ethelfirth

Jakoeldorman/dux/comes jest on wzmiankowany w dokumentach z lat 884 i 901. W 903 otrzymał od króla Edwarda Starszego ziemie we Wrington. Według A. Anscombe’a był on protoplastą rodu earlów Wessexu, z którego pochodził ostatni anglosaski władca Anglii, Harold II; obecnie jednak kwestionuje się ową hipotezę.

B Ethelwald (Ethelwold)

Urodził się ok. 868 lub po 871. Testament Alfreda Wielkiego (spisany w 879–88) przekazywał mu ziemie w Godalming, Guildford i Steyning. W tymże dokumencie jest on wymieniony po Ethelhelmie (powyżej), stąd wnioskuje się, że był od niego młodszy. Po śmierci stryja w 901 zgłosił roszczenia do tronu, został jednak zmuszony do ucieczki na północ. Ogłosił się królem Yorku i sprzymierzywszy się z duńskim królem Anglii Wschodniej, Eorykiem, najechał Wessex. Zginął w bitwie z Edwardem Starszym pod Holm, datowanej tradycyjnie na lata 902–05, a według nowszej hipotezy na okres między 901 a 902.

Według Kroniki anglosaskiej żoną Ethelwalda była kobieta uprowadzona przez niego z klasztoru, z kolei Florencjusz z Worcester (XI–XII w.) dodaje, że była ona mniszką w Wimborne i że po pewnym czasie Ethelwald został zmuszony umieścić ją z powrotem w opactwie.

Sukcesorem Ethelreda I został jego młodszy brat Alfred.

OJCIEC: Ethelwulf (s. 22)MATKA:Osburga z Hampshire (s. 23)RODZEŃSTWO: zob. s.24, 25

Urodził się między 846 a 849 w Wantage. W 853 ojciec wysłał go do Rzymu, gdzie książę został ochrzczony przez papieża Leona IV i otrzymał od niego tytuł konsula rzymskiego; powrócił do kraju wspólnie z Ethelwulfem w 856. Po objęciu tronu Wessexu przez Ethelreda I w 865 lub 866 został przez niego uznany sukcesorem, a po śmierci brata wiosną 871 wstąpił na tron. Koronacja Alfreda odbyła się krótko potem w Kingston-upon-Thames. Powstrzymał podbój Anglii przez Duńczyków, zadając im klęskę pod Edington (878), a następnie zawarł z nimi pokój, czym zagwarantował sobie władzę we wschodniej (duńskiej) Mercji.

Zmarł 25, 26 lub 28 X 899 i został pochowany w katedrze Old Minster w Winchesterze, skąd jego szczątki przeniesiono później do nowo powstałego opactwa benedyktyńskiego New Minster w Winchesterze, zbudowanego przypuszczalnie właśnie w celu umieszczenia tam ciała króla. W XI w. mnisi przenieśli się do pobliskiego Hyde, dokąd zabrali również prochy Alfreda oraz jego żony i syna Edwarda. Za rządów Henryka VIII opactwo wyburzono, jednak grobowce królewskie pozostały nienaruszone; odnaleziono je przypadkiem i zniszczono w 1788 podczas prac budowlanych, prowadzonych przy wznoszeniu więzienia.

MAŁŻONKA KRÓLA ALFREDAPOŚLUBIONA W 868 LUB 869 W WINCHESTERZE:

Ethelswitha (Ealhswitha)

Była córką Ethelreda zwanego Mucel (Mucil), eldormana Gainas (Gaini) w Mercji (zapewne identycznego z Gainsborough), i jego żony Edburgii, księżniczki z królewskiej dynastii Mercji, być może córki króla Ceolwulfa (Coenwulfa) II. Urodziła się zapewne ok. 948–53. Po śmierci małżonka została mniszką w ufundowanym przez siebie opactwie św. Marii zwanym Nunnaminster w Winchesterze. Zmarła 5 lub 8 XII 905 i znalazła spoczynek w Nunnaminster. Jej szczątki przeniesiono potem do katedry Old Minster, a następnie do opactwa New Minster, i złożono u boku Alfreda.

DZIECI KRÓLA ALFREDA (A–G):

A Ethelfleda

Urodziła się ok. 869 i zapewne między 886 a 887 (na pewno przed końcem 889) poślubiła Ethelreda, eldormana zachodniej Mercji od ok. 883 (zm. 911–12), którego filiacja nie jest znana. Miała z nim następujące potomstwo:

1 ? Athelstan (ur. chyba 890–92, zm. zapewne ok. 903–04).

2 Elfwynn (ur. być może 904). Wyznaczona przez matkę panią Mercjan, wkrótce po jej śmierci została zabrana przez wuja Edwarda na jego dwór w Wessexie, gdzie zmarła po 919.

Po śmierci małżonka Ethelfleda przejęła zgodnie z jego wolą rządy w zachodniej Mercji i była odtąd tytułowana panią Mercjan. Zmarła 12 VI 918 w Tamworth i spoczęła w katedrze w Gloucester.

B Edmund

Nie zachowały się żadne daty, lecz przypuszcza się, że był najstarszym synem króla Alfreda i przyszedł na świat ok. 870. Wedle niektórych autorów został on ukoronowany za życia ojca zgodnie ze zwyczajem przejętym z dworu karolińskiego, wydaje się jednak, że informacja ta oparta jest na błędnym odczytaniu dokumentu z 898. Współpracownik i biograf Alfreda Wielkiego, walijski mnich Asser, podaje w swoim dziele Vita Ælfredi regis Angul Saxonum, że Edmund umarł w dzieciństwie. Być może spoczął w katedrze winchesterskiej.

C EDWARD STARSZY (s. 38).

D ? Elfryda (Elfreda)

Wzmiankowana przez kronikę The Book of Hyde (spisaną w opactwie benedyktyńskim Hyde pod Winchesterem) jako druga spośród czterech córek króla Alfreda, jest natomiast pominięta przez jego biografa Assera. Mogła być żoną hrabiego Flandrii Baldwina II, jednak chodzi tu raczej o księżniczkę Elfthrythę (zob. poniżej). Elfryda zmarła w dzieciństwie lub we wczesnej młodości.

E Ethelgiva

Przez Assera, który pomija Elfrydę (powyżej), wymieniona jest jako druga po Ethelfledzie córka królewska. Urodziła się zapewne ok. 875 (między 871 a ok. 877). Będąc dzieckiem, wstąpiła do opactwa benedyktynek w Shaftesbury, a ok. 888 została wybrana pierwszą przełożoną tego zgromadzenia. Zmarła ok. 896 i spoczęła w kościele klasztornym w Shaftesbury, zniszczonym podczas reformacji w XVI w.

F Elfthrytha (Elftruda, Elstruda)

Mnich Asser nazywa ją Ethel(s)withą i wymienia jako najmłodszą córkę królewską. Urodziła się ok. 877, a między 893 a 899 została poślubiona przez Baldwina II Łysego, hrabiego Flandrii od 879 (ur. 863–65, zm. 10 IX 918), syna hrabiego Baldwina I i Judyty Frankijskiej, wdowy po królu Ethelwulfie. Ich dziećmi byli:

i Arnulf I Wielki (ur. 885–90, zamordowany w 964). Hrabia Flandrii. Być może jego pierwszą żoną była nieznana bliżej kobieta, z którą dochował się córki, natomiast w 934 poślubił Adelę (ur. ok. 915, zm. 960), córkę Heriberta, hrabiego Vermandois, i miał z nią potomstwo; ich dalekim potomkiem była Matylda, żona Wilhelma I Zdobywcy.

ii Adelulf (Ethelwulf) (ur. po 893–99, zm. 933). Hrabia Boulogne oraz Thérouanne, świecki opat w Saint-Bertin. Poślubił kobietę nieznanego pochodzenia i miał z nią potomstwo.

iii Ealswinda.

iv Ermentruda.

v ? Syn lub córka. Zawarł(a) związek małżeński i miał(a) syna o imieniu Hildebrand, opata w Saint-Bertin (zm. po 961).

Elfthrytha zmarła 7 VI 929 we Flandrii i została pochowana u boku męża w opactwie św. Piotra w Gandawie.

G Ethelweard

Urodził się ok. 880. Wiadomości o nim są bardzo skąpe. Zmarł 16 lub 26 X 920–22 i spoczął zapewne w katedrze Old Minster w Winchesterze.

Z nieznaną kobietą miał następujące potomstwo (i–iii):

i Thurcytel (Turketul)

Kronika opactwa w Croyland umieszcza go na pierwszym miejscu wśród synów księcia Ethelwearda, co jednak mogło być podyktowane chęcią wyróżnienia Thurcytela jako fundatora zgromadzenia. Część autorów czyni zeń najmłodszego syna Ethelwearda i datuje jego narodziny na ok. 907. Był kanclerzem króla Athelstana, a „w drugim roku panowania króla Edreda” (947) został mnichem w założonym przez siebie opactwie benedyktyńskim w Croyland; z czasem objął tam godność opata. Zmarł 3 VII 975 i spoczął w Croyland.

ii Elfwine

Poległ w 937 pod Brunanburh w trakcie zwycięskiej bitwy króla Athelstana ze zjednoczonymi siłami Szkotów, Piktów i Nordyków pod wodzą króla Konstantyna II. Znalazł spoczynek w opactwie w Malmesbury.

iii Ethelwine

Poległ u boku Elfwine’a w 937 pod Brunanburh i spoczął wraz z bratem w Malmesbury.

Władzę po Alfredzie Wielkim przejął jego najstarszy żyjący syn Edward.

OJCIEC: Alfred Wielki (s. 33)MATKA: Ethelswitha z Mercji (s. 34)RODZEŃSTWO: zob. s. 35, 36

Jego przydomek pojawił się po raz pierwszy w pochodzącej z końca X w. biografii św. Ethelwalda, biskupa Winchesteru, i miał na celu odróżnienie Edwarda od panującego wówczas króla Edwarda Męczennika. Po śmierci ojca w 899 został królem Wessexu i koronował się 31 V lub 8 VI 900 w Kingston-upon-Thames. W latach 902–05 (lub 901–02) stłumił rebelię kuzyna, księcia Ethelwalda (zob. w biogr. Ethelreda I), który wysunął roszczenia do tronu. Kontynuował ekspansywną politykę ojca i do 918 podporządkował sobie większość zdobyczy duńskich na południe od rzeki Humber. W 919 do posiadanej wschodniej Mercji dołączył jej część zachodnią, pozostającą wcześniej we władaniu jego zmarłej siostry Ethelfledy i jej córki, a w roku następnym armia Edwarda przekroczyła rzekę Humber, otwierając dla władców Wessexu drogę na wschód oraz na północ Anglii.

Zmarł 17 VII 924 podczas tłumienia rebelii w Farndon-on-Dee w Chester. Został pochowany w ufundowanym przez siebie opactwie benedyktyńskim New Minster w Winchesterze, skąd w XI w. szczątki przeniesiono do pobliskiego opactwa Hyde. Grobowce Edwarda i jego rodziców przetrwały wyburzenie klasztoru podczas reformacji w XVI w., odnaleziono je przypadkiem w 1788 podczas prac budowlanych i dopiero wówczas uległy zniszczeniu, a królewskie kości zaginęły.

MAŁŻONKI EDWARDA STARSZEGOI POŚLUBIONA ZAPEWNE W LATACH 892–94:

Egwina

Była szlachcianką nieznanej filiacji. Piszący w XII w. Wilhelm z Malmesbury określa dzieci Egwiny bastardami, jest to jednak mało prawdopodobne, zważywszy na fakt, że po śmierci króla Edwarda jej syn Athelstan bez przeszkód odziedziczył tron. Zmarła ok. 901–02, miejsce jej pochówku nie jest znane.

II POŚLUBIONA OK. 901–02 LUB NIECO WCZEŚNIEJ:

Elfleda

Była córką Ethelhelma, eldormana Wiltshire (zob. w biogr. Ethelreda I), oraz jego żony Elswithy. Urodziła się zapewne ok. 880–85, a zmarła w 920 i spoczęła w katedrze Old Minster w Winchesterze, zburzonej w 1093.

III POŚLUBIONA W 920:

Edgiva(Edgifu)

Była ona córką Sigehelma, pana Meopham, Cooling i Lenham w Kencie (eldormana Kentu). Król Edred przekazał jej tytułem oprawy wdowiej dobra w Berkshire i Sussexie, które jednak utraciła w 957 podczas wojny o tron między jej wnukami Edwym i Edgarem. Zmarła 25 VIII 968 i została pochowana w katedrze w Canterbury.

POTOMSTWO EDWARDA STARSZEGODZIECI Z I MAŁŻEŃSTWA (A–C):

A Alfred

Datowany na 901 przywilej Edwarda Starszego wzmiankuje „Alfreda, syna króla”, który w tym dokumencie poprzedza „Ethelwearda, syna króla” (identyfikowanego z młodszym bratem Edwarda) oraz „Athelstana, syna króla [Edwarda]”. Ów Alfred nie był raczej dzieckiem Alfreda Wielkiego, bowiem w arystokratycznych rodach anglosaskich syn z reguły nie przyjmował imienia ojca. Przyjmuje się, że był najstarszym potomkiem króla Edwarda, urodzonym zapewne ok. 893. Ze wzmiankowanym wyżej przywilejem królewskim sprzeczna jest notatka z Księgi opactwa Hyde (The Book of Hyde), która umieszcza Alfreda na drugim po Athelstanie miejscu wśród dzieci Edwarda Starszego. Zmarł krótko po 901.

B ATHELSTAN (s. 47).

C Edyta

Urodziła się między 895 a 902, a 30 I 925–26 w Tamworth poślubiła Sihtrica zwanegoCaoch, króla Yorku od 913 (zm. 926 lub 927), syna Olafa Gulthfrithsona, króla Dublina, wywodzącego się od norweskich bądź duńskich wikingów, być może z królewskiej dynastii z Vestfold. Sihtric był zapewne wcześniej żonaty i miał z tego związku kilkoro dzieci, lecz jego małżeństwo z anglosaską księżniczką pozostało chyba bezdzietne. W 927 owdowiała Edyta została mniszką w opactwie w Polesworth, skąd jeszcze w tym samym roku przeniosła się do Tamworth i objęła tam godność przełożonej. Zmarła ok. 927 i spoczęła w opactwie w Tamworth. Niebawem została otoczona kultem jako św. Edyta z Polesworth lubśw. Edyta z Tamworth (dzień świąteczny 15 lub 19 VII).

DZIECI Z II MAŁŻEŃSTWA (A–J):

A Edfleda

Wilhelm z Malmesbury (Gesta regum Anglorum, XII w.) wymienia ją na pierwszym miejscu wśród córek Edwarda i Elfledy. Była mniszką, być może w jednym z klasztorów w Winchesterze. Pochowano ją w opactwie benedyktynek w Wilton, zniszczonym podczas reformacji w XVI w.

B Edgiva (Edgifu)

We Francji zwano ją Ogivą. Urodziła się zapewne ok. 902–05, wedle Gesta regum Anglorum jako druga córka Edwarda i Elfledy. Między 916 a 919 została żoną Karola III zwanegoProstym, króla Franków Zachodnich (Francji) w latach 893–923 (ur. 17 IX 879, zm. w Pèronne 7 X 929), syna Ludwika II Jąkały, króla Franków Zachodnich z dynastii Karolingów, i jego drugiej żony Adelajdy (Adelais), córki Adalharda, hrabiego Paryża. Był on wcześniej żonaty z Frederuną (Freroną) (zm. 917), siostrą Biwona, biskupa Châlons, z którą miał kilkoro dzieci. Z Edgivą (Ogivą) dochował się syna:

i Ludwik IV Zamorski (ur. 920 lub 921, zm. 954). Król Franków Zachodnich. W 939 ożenił się z Gerbergą (ur. 913 lub 914, zm. 984), córką Henryka I Ptasznika, króla Franków Wschodnich (Niemiec), wdową po Gizelbercie, księciu Dolnej Lotaryngii, i miał z nią potomstwo.

W 951 owdowiała Edgiva poślubiła Heriberta III zwanegoStarym, hrabiego Vermandois od 943, hrabiego Meaux i Troyes od 967 (ur. 910–26, zm. 983 – początek 985), syna Heriberta II, hrabiego Vermandois, Meaux i Soissons, potomka bocznej linii Karolingów, oraz jego żony (Adeli), córki Roberta I, króla Franków Zachodnich. Edgiva i Heribert III mieli dwoje dzieci (niepewne):

i Stefan I (ur. zapewne 952, zm. 1021). Hrabia Vermandois.

ii Agnieszka (ur. 953, zm.?).

Edgiva zmarła (w połogu?) ok. 953, istnieje wszakże hipoteza, wedle której jej śmierć nastąpiła w 948, co stawia pod znakiem zapytania mariaż z hrabią Vermandois.

C Elfweard

Księga opactwa Hyde (The Book of Hyde) wymienia go jako starszego brata Edwina (zob. niżej), z kolei Gesta regum Anglorum Wilhelma z Malmesbury (XII w.) nadmienia, że został przez umierającego ojca wyznaczony następcą tronu z pominięciem księcia Athelstana, jednak sam zmarł krótko potem. Florencjusz z Worcester (Chronicon ex chronicis, XI–XII w.) podaje nawet dokładną datę śmierci księcia, mianowicie szesnaście dni po zgonie Edwarda Starszego, czyli 1 lub 2 VIII 924, oraz miejsce jego pochówku – katedrę w Winchesterze. Alison Weir umieszcza go na drugim miejscu po Edwinie wśród synów Edwarda i Elfledy, dodając przy tym, że według rozmaitych źródeł albo ożenił się i dochował dzieci, albo został eremitą w Bridgnorth.

D Edwin

Sprawował urząd wicekróla (subregulus) Kentu. Wilhelm z Malmesbury (XII w.) notuje, że książę wzniecił rebelię przeciw przyrodniemu bratu, królowi Athelstanowi, za co został skazany na banicję, po czym utonął, przekraczając kanał La Manche. Szymon z Durham (XII w.) dodaje, że Edwin został utopiony na rozkaz Athelstana w 933, natomiast wzmianka w Annales Blandinienses (XI–XIII w.) sugeruje, że książę zdołał uzyskać poparcie we Flandrii, gdzie uznano go królem, a utonął w wodach kanału w 932, powracając do Anglii. Jego ciało spoczęło w opactwie pw. św. Bertyna we Flandrii.

E Ethelhilda

Gesta regum Anglorum Wilhelma z Malmesbury (XII w.) odnotowuje ją na trzecim miejscu wśród córek Edwarda i Elfledy. Nie zachowały się żadne daty z jej życia. Była mniszką lub eremitką w opactwie benedyktyńskim w Romsey, gdzie zmarła i gdzie także znalazła spoczynek.

F Edhilda

Według Gesta regum Anglorum była ona czwartą w kolejności córką Edwarda Starszego i Elfledy. W 926 lub 927 została wydana za mąż za Hugona Wielkiego, hrabiego Paryża od 914, w 936 obdarzonego tytułem księcia Francji (ur. ok. 898, zm. w Dourdan, Île-de-France w czerwcu 956, prawdopodobnie 16 VI), wdowca po Judycie, która zmarła bezdzietnie w 925, córce Rogera, hrabiego Maine, syna Roberta I, króla Franków Zachodnich (Francji) z dynastii Robertyngów, i jego żony Beatrycze, córki Heriberta I, hrabiego Vermandois. Dalsze informacje na temat Edhildy są sprzeczne. Weir twierdzi, jakoby z jej związku z księciem Francji przyszedł na świat syn Hugo zwany Kapetem (ur. ok. 940), późniejszy król Francji i założyciel dynastii Kapetyngów, a ponadto podaje 26 I 947 jako datę śmierci Edhildy, odrzucając rok 937 (ewentualnie 938), uznawany przez inne opracowania. Jeśli podana przez brytyjską historyk data jest prawdziwa, to wówczas dziećmi Edhildy byliby również: Beatrycze (zob. poniżej), Emma (ur. ok. 943), Odo (ur. ok. 944) i Henryk (ur. ok. 946), o których brytyjska autorka w ogóle nie wspomina. Przeciw tej hipotezie przemawia również imię ostatniego z synów: nie występowało ono wcześniej ani w rodzinie Edhildy, ani wśród bezpośrednich przodków Hugona. Wskazuje ono raczej na powiązania z dworem saskim, z którego wywodziła się trzecia żona Hugona, Jadwiga (Hathui), córka Henryka I Ptasznika, króla niemieckiego (wschodniofrankijskiego). Reasumując, Edhilda umarła najprawdopodobniej w 937, a jej małżeństwo z księciem Francji pozostało bezdzietne lub też przyszła z niego na świat jedynaczka (względnie była to córka trzeciej żony Hugona Wielkiego):

i Beatrycze (ur. zapewne ok. 930, zm. 1003). W 954 poślubiła hrabiego Fryderyka z Bidgau, od 959 księcia Górnej Lotaryngii (zm. 978), i miała z nim potomstwo.

Miejsce pochówku Edhildy nie jest znane; przypuszczalnie spoczęła w nekropolii władców francuskich w opactwie benedyktyńskim w Saint-Denis pod Paryżem, gdzie pogrzebano później także jej małżonka.

G Edyta (Edgita)

Piąta w kolejności starszeństwa córka Edwarda, co poświadcza zarówno The Book of Hyde, jak i Gesta regum Anglorum. Urodziła się zapewne między 908 a 912. Między 925 a 930 (może we wrześniu 929) poślubiła Ottona I Wielkiego, księcia saskiego, od 936 króla niemieckiego (wschodniofrankijskiego), w 962 koronowanego na cesarza (ur. 23 XI 912, zm. w Memleben 7 V 973), syna Henryka I Ptasznika, króla niemieckiego z dynastii Ludolfingów, zwanej także dynastią saską, i jego drugiej żony Matyldy, córki Teodoryka (Dytryka), hrabiego w Westfalii. Mieli dwoje dzieci:

i Ludolf (ur. 930, zm. 957). Książę Szwabii. Jego żoną została poślubiona w 947 lub 948 Ida (zm. 986), córka Hermana I, księcia Szwabii, z którą miał potomstwo.

ii Lutgarda (ur. ok. 931, zm. 953). W 947 wyszła za Konrada Czerwonego (Rudego), hrabiego we Frankonii i księcia Lotaryngii (poległ na Lechowym Polu w 955), i miała z nim potomstwo – od nich wywiodła się dynastia salicka, panująca później w Rzeszy Niemieckiej.

Edyta zmarła 26 I 946 lub 947 i została pochowana w klasztorze benedyktyńskim św. Maurycego (Moritzkloster) w Magdeburgu, późniejszej magdeburskiej katedrze. W 951 Otto ożenił się z Adelajdą Burgundzką, która urodziła mu kilkoro dalszych dzieci.

H Elgiva (Elfgifu)

Nie zachowały się żadne daty z jej życia. Według Gesta regum Anglorum Wilhelma z Malmesbury (XII w.) była najmłodszą córką króla Edwarda oraz Elfledy i żoną „księcia koło Alp”, co potwierdza Księga opactwa Hyde (The Book of Hyde), określająca jej męża cuidam duci iuxta Alpes. Jest on przez różnych autorów identyfikowany jako:

a) Bolesław II Pobożny, książę Czech (zm. 999);

b) Konrad Spokojny, król Górnej (Jurajskiej) Burgundii (zm. 993);

c) Ludwik, hrabia Turgowii (Thurgau), syn Rudolfa I, króla Górnej (Jurajskiej) Burgundii;

d) Alberyk, syn Majolusa, hrabiego Narbony (Narbonne);

e) Karol Konstantyn, król Arles (zm. 962), syn cesarza Ludwika III Ślepego lub Ludwika II, króla Arles; alternatywnie mógł on być synem księżniczki Edgivy, przyrodniej siostry Elgivy (zob. poniżej).

I ? Ethelfleda

Nie zachowały się żadne daty. Mniszka, a później zapewne opatka benedyktynek w Romsey, pochowana tamże. Być może jest mylona z księżniczką Edfledą.

J ? Elfleda

Była mniszką w Winchesterze, gdzie zmarła ok. 963. Pochowano ją w opactwie w Wilton. Możliwe, że jest ona mylona z księżniczką Edfledą.

DZIECI Z III MAŁŻEŃSTWA (A–E):

A EDMUND I (s. 49).

B Edburga

Była mniszką w opactwie benedyktynek Nunnaminster w Winchesterze, który ufundowała jej babka, królowa Ethelswitha. Przypuszczalnie w późniejszym czasie wybrano ją przełożoną tego zgromadzenia. Zmarła 15 VI 960 i została pochowana w Nunnaminster. Po kanonizacji księżniczki w 972 część szczątków przeniesiono do poświęconego jej opactwa benedyktynek w Pershore. Dniem świątecznym Edburgi jest 15 VI.

C Edgiva (Edgifu)

We wczesnym dzieciństwie, przed 923, poślubiła „Ludwika z Akwitanii, króla Arles”. Jak dotąd nie został on zidentyfikowany. Jeśli był nim Ludwik II, król Arles, to potomkiem tej pary mógł być:

i Karol Konstantyn, król Arles (zm. 962), domniemany mąż księżniczki Elgivy, córki Edwarda Starszego z drugiego małżeństwa.

Wedle innej hipotezy mężem Edgivy był Ludwik, hrabia w Turgowii, kolejny domniemany małżonek jej przyrodniej siostry Elgivy.

D EDRED (s. 52).

E ? Thyra

Zwano ją Danebod. Kwestia jej filiacji pozostaje otwarta: według sag islandzkich miała ona być córką Haralda Klaka, króla Danii, natomiast Saxo Gramatyk czyni z niej księżniczkę angielską. Idąc tym tropem, część badaczy sugeruje, że ojcem Thyry mógł być Edward Starszy, niemniej hipotezie tej brak potwierdzenia źródłowego. Zapewne ok. 925 poślubiła Gorma Starego, króla Danii od 936 (ur. po 875, zapewne 905–10, zm. zimą 958–59), syna króla duńskiego Hardeknuta. Miała z nim następujące potomstwo:

i Knut Danaast (ur. zapewne ok. 925, zamordowany w 940). Ożenił się i dochował syna.

ii Harald I Sinozęby. Król Danii, ojciec SWENA WIDŁOBRODEGO.

iii ? Val-Toke (poległ pod Fyrisvellir ok. 985).

Thyra Danebod zmarła ok. 935 i została pochowana w Kurhanie Północnym w Jelling na wyspie Jutlandii.

SYN POZAMAŁŻEŃSKI EDWARDA (WĄTPLIWY):

A Grzegorz.

Opat w Einsiedlen (Niemcy). Nie zachowały się żadne daty.

Następcą Edwarda został jego najstarszy syn Athelstan.

OJCIEC:Edward Starszy (s. 38)MATKA:Egwina (s. 39)RODZEŃSTWO: zob. s. 40, 41

Urodził się ok. 895. Wychowywał się w Mercji, na dworze swojej ciotki Ethelfledy i jej męża Ethelreda. Po śmierci ojca 17 VII 924 wstąpił na tron i 4 IX został koronowany w Kingston-upon-Thames. Kontynuował zapoczątkowany przez poprzedników podbój Anglii, zajął część Northumbrii (927), a ponadto narzucił swoją zwierzchność władcom Walii i Szkocji, których koalicję pokonał w 937 pod Brunanburh. Jako pierwszy król angielski bił ogólnokrajową monetę. Posługiwał się tytułami króla całej Brytanii (rex totius Britanniæ) oraz cesarza (basileus), mającymi podkreślić zwierzchność króla angielskiego nad Wyspami.

Zmarł 27 X 939 w Gloucester i został pochowany w opactwie benedyktyńskim w Malmesbury; szczątki króla zaginęły po rozwiązaniu zgromadzenia podczas reformacji w 1539, przetrwał jedynie sarkofag pochodzący z XV w.

Nie ożenił się i nie pozostawił dzieci. Tron Anglii odziedziczył jego młodszy przyrodni brat Edmund.

OJCIEC:Edward Starszy (s. 38)MATKA: Edgiva z Kentu (s. 40)RODZEŃSTWO: zob. s. 45, 46

ZwanyStarszym, Dobroczyńcą, Wspaniałym orazSprawiedliwym, urodził się między 920 a 922. 27 X 939 odziedziczył tron po swoim przyrodnim bracie Athelstanie i został koronowany 29 XI tego roku w Kingston-upon-Thames. Prowadził dalsze walki z wikingami, którzy w roku jego akcesji zajęli Northumbrię. W latach 941–42 ugruntował swoją władzę w Mercji, w 944 zdołał odzyskać Northumbrię, a w 945 opanował ponadto Strathclyde (Kumbrię), którą w zamian za przyrzeczenie pomocy wojskowej przekazał królowi szkockiemu Malkolmowi I.

Został zamordowany 26 V 946 w Pucklechurch przez banitę imieniem Liofa, skazanego przez niego za złodziejstwo. Wydarzenie to miało miejsce albo w trakcie mszy w miejscowym kościele (przypadał wówczas dzień św. Augustyna z Canterbury), albo podczas uczty w królewskiej rezydencji. Królobójca zginął na miejscu, zabity przez współbiesiadników Edmunda, ciało władcy spoczęło zaś w opactwie benedyktyńskim w Glastonbury, zniszczonym podczas reformacji w XVI w.

MAŁŻONKI EDMUNDA II POŚLUBIONA OK. 940:

Elgiva (Elgifu)

Jej filiacja nie jest znana. Dyplom króla Edgara z 966 wzmiankuje „moją babkę” Wynfledę, którą utożsamia się z matką pierwszej żony Edmunda I. Owa Wynfleda była właścicielką kilku posiadłości w Wessexie, miała także powiązania z królewskimi fundacjami w Wilton i Shaftesbury, niemniej jej identyfikacja z babką Elgivy jest kwestionowana przez część historyków. Wystawiony w 943 przywilej króla Edmunda I wymienia jego żonę Ethelfledę, określając ją tytułem regina, Elgiva zatem albo już wówczas nie żyła, albo została przedtem oddalona. Ostatnie lata życia spędziła w opactwie benedyktynek w Shaftesbury i tam również zmarła. Niekiedy określa się datę śmierci Elgivy i zawarcia przez Edmunda I drugiego małżeństwa na ok. 944 lub 946, co jednak stoi w sprzeczności z wymienionym powyżej dokumentem. Ciało królowej spoczęło w Shaftesbury lub (co jednak mniej prawdopodobne) w opactwie Shipton. Po śmierci została otoczona powszechnym kultem.

II POŚLUBIONA ZAPEWNE W 943 LUB KRÓTKO PRZED TĄ DATĄ (ALTERNATYWNIE OK. 944–46):

Ethelfleda

Była ona córką Alfgara (Elfgara), eldormana Wilsaetas (Wiltshire?) i urodziła się zapewne w Damersham, lecz data jej przyjścia na świat nie jest znana. Być może po śmierci króla, z którym nie miała dzieci, wyszła za mąż za eldormana Athelstana. Ponownie owdowiawszy, została benedyktynką w Shaftesbury, gdzie zmarła po 975 i gdzie także spoczęła.

POTOMSTWO EDMUNDA IDZIECI Z I MAŁŻEŃSTWA (A–C):

A EDWY PIĘKNY (s. 54).

B EDGAR SPOKOJNY (s. 57).

C ? Córka (imię nieznane)

Żona Baldwina, hrabiego Hesdin.

Sukcesorem Edmunda I został jego młodszy brat Edred.

OJCIEC:Edward Starszy (s. 38)MATKA: Edgiva z Kentu (s. 40)RODZEŃSTWO: zob. s. 45, 46

Urodził się ok. 923–25. 26 V 946 wstąpił po swoim bracie Edmundzie na tron Anglii i 16 VIII (26 I?) 946 został ukoronowany w Kingston-upon-Thames. Kontynuował walki o Northumbrię, pozostającą we władaniu byłego króla Norwegii Eryka Krwawego Topora; w 954 zdołał pokonać rywala, co utrwaliło jego władzę nad całą Anglią.

W ostatnich latach życia cierpiał na bliżej nieokreśloną chorobę układu pokarmowego. Zmarł w jej następstwie 23 XI 955 we Frome i spoczął w katedrze Old Minster w Winchesterze. W 1158 spoczywających tam królów przeniesiono do nowej katedry i złożono w tzw. skrzyniach grobowych dookoła głównego ołtarza.

Po śmierci Edreda tron objął jego bratanek Edwy.

OJCIEC:Edmund I (s. 49)MATKA:św. Elgiva (s. 50)RODZEŃSTWO: zob. s. 51

Znany także jako Edwin orazEdwig, na świat przyszedł ok. 940. Po śmierci bezdzietnego stryja 23 XI 955 został królem Anglii i koronował się 26 I 956 w Kingston-upon-Thames. Rychło popadł w konflikt z głównym doradcą poprzednika, Dunstanem, opatem Glastonbury, którego skazał na banicję (956). Oznaczało to zerwanie z rosnącym w siłę Kościołem, którego poparcia nie zdołał już król odzyskać. W 957 popierający Dunstana możni z Northumbrii i Mercji skupili się wokół księcia Edgara. Po porażce wojsk królewskich pod Gloucester w 958 Edwy był zmuszony przekazać mu władzę we wspomnianych prowincjach, zachowując jedynie Wessex i Kent.

Zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach krótko potem, 1 X 959 w swojej rezydencji w Gloucester. Znalazł pochówek w katedrze Old Minster w Winchesterze.

MAŁŻONKA KRÓLA EDWY’EGO POŚLUBIONA ZIMĄ OK. 955:

Elgiva (Elgifu)

Źródła nie przekazały jej filiacji, wiadomo jednak, że była blisko spokrewniona z mężem (ich małżeństwo anulowano właśnie na tej podstawie) oraz że jej matka nosiła imię Ethelgiva (Ethelgifu) i pochodziła z możnego rodu. Próbuje się to tłumaczyć dwojako:

a) ojcem Elgivy był Edric, syn Ethelfirtha, eldormana Mercji, oraz jego żony Ethelgythy, córki eldormana Ethelwulfa, brata królowej Ethelswithy, żony Alfreda Wielkiego;

b) pochodziła ona od króla Ethelreda I, tak bowiem twierdził w spisanej przez siebie kronice jej domniemany brat Ethelweard, świadek i beneficjent licznych nadań króla Edgara, brata Edwy’ego.

Łączy się także obie przedstawione hipotezy przyjmując, że to matka żony Edwy’ego, Ethelgiva, pochodziła od królowej Ethelswithy, podczas gdy ojciec Elgivy był potomkiem Ethelreda I. Małżeństwo to, potępione przez Kościół, zostało anulowane już ok. 958, a Elgivę wygnano z dworu, zapewne do Irlandii. Być może jednak zmarła krótko przed królem we wrześniu 959 w Gloucester.

Po bezdzietnej śmierci Edwy’ego władzę nad Anglią objął jego młodszy brat Edgar.

OJCIEC:Edmund I (s. 49)MATKA:św. Elgiva(s. 51)RODZEŃSTWO: zob. s. 51

Przydomek zawdzięczał długim i pokojowym rządom. Urodził się między 942 a 944. Po pokonaniu starszego brata w 958 zmusił go do przekazania sobie władzy w Northumbrii i Mercji, a po rychłej śmierci Edwy’ego 1 X 959 przejął także rządy w Wessexie i Kencie. Zawezwał z wygnania opata Dunstana, którego uczynił głównym doradcą, a w 960 arcybiskupem Canterbury. Za jego rządów dokonała się ostateczna konsolidacja anglosaskich królestw w jeden organizm państwowy, czego podkreśleniem była koronacja Edgara, pomyślana jako zwieńczenie rządów króla. Odbyła się ona dopiero 11 V 973 w opactwie Bath, po raz pierwszy według ceremoniału zapożyczonego przez Dunstana z dworów zachodnioeuropejskich, a który w niemal niezmienionej formie przetrwał do czasów obecnych. W wystawianych dokumentach posługiwał się tytułem cesarskim (basileus), wyrażającym jego aspiracje do zwierzchnictwa nad Wyspami, w czym naśladował stryja.

Zmarł 8 VII 975 na zamku w Winchesterze i został pochowany w opactwie benedyktyńskim w Glastonbury, rozwiązanym w 1539 podczas kasaty angielskich klasztorów i w późniejszym czasie zrujnowanym.

MAŁŻONKI KRÓLA EDGARAI POŚLUBIONA OK. 961–62:

Ethelfleda

ZwanaPiękną, była ona córką Ordmaera, eldormana Devon, i jego żony Ealdy. Zmarła ok. 962–64, zapewne przed 965, i została pochowana w opactwie benedyktynek w Wilton. Związek Edgara i Ethelfledy miał zapewne charakter mniej formalny niż jego małżeństwo z Elfrydą, na co wskazywać mogą odmienne określenia użyte w odniesieniu do przyszłego Edwarda Męczennika (Eadweard eodem rege clito procreatus) oraz jego przyrodniego brata Edmunda (Edmundus clito legitimus prefati regis filius) w dokumencie datowanym na 966. Późniejsze źródła podają, że Edgar rozwiódł się z nią ok. 964, by móc ponownie wstąpić w związek małżeński, i datują jej śmierć na lata 972 lub 973.

II POŚLUBIONA ZAPEWNE OK. 965 (A BYĆ MOŻE WCZEŚNIEJ):

Elfryda

Zwana także Elfthrythą, Alstrydą orazElstrudis, była córką Ordgara, eldormana Devon, zapewne spokrewnionego z eldormanem Ordmaerem, ojcem pierwszej żony króla, Ethelfledy (bracia?). Urodziła się ok. 945 w zamku Lydford, a w 962 lub 963 została żoną Ethelwalda (Ethelwolda), eldormana Anglii Wschodniej od 956 (zm. przed 964, być może w 963), syna Athelstana, eldormana Anglii Wschodniej, oraz jego żony Elfwynn. Miała z nim następujące potomstwo:

1 Edgar.

2 Córka (Ethelfleda?), opatka w Romsey. Mogła być córką Ethelwalda i jego pierwszej żony, której imię i filiacja nie są znane, jednak jedno ze źródeł przekazuje informację, że przyszła na świat jako pogrobowiec w 963. Zmarła przypuszczalnie w 1016.

Elfryda została nałożnicą Edgara zapewne jeszcze za życia swojego pierwszego męża (możliwe, że Ethelwalda zamordowano z rozkazu króla). 11 V 973 w opactwie Bath została wraz z Edgarem ukoronowana przez arcybiskupa Dunstana – jest to pierwsza udokumentowana źródłowo sakra angielskiej królowej. Po śmierci męża i pasierba sprawowała rządy w imieniu małoletniego syna. W 986 została mniszką w opactwie benedyktynek w Wherwell – swojej własnej fundacji – gdzie umarła 17 XI między 999 a 1002 i gdzie złożono jej doczesne szczątki. Opactwo to rozwiązano w dobie reformacji w XVI w.

POTOMSTWO KRÓLA EDGARASYN Z I MAŁŻEŃSTWA:

A EDWARD MĘCZENNIK (s. 61).

SYNOWIE Z II MAŁŻEŃSTWA (A–B):

A Edmund

Urodził się ok. 965, a zmarł w 970 (lub między 970 a 972) i został pochowany w opactwie benedyktynek w Romsey.

B ETHELRED II BEZRADNY (s. 63).

CÓRKA Z NIEPRAWEGO ŁOŻA:z Wulfrydą (ur. ok. 945, zm. 1000), opatką w Wilton, późniejszą świętą:

A św. Edyta(Edgifu)

Urodziła się w 961 lub 962 w Kemsing. Poszła w ślady matki i została benedyktynką w Wilton, skąd później przeniosła się do Barking. Po śmierci króla Edwarda Męczennika w 978 część możnych przeciwnych królowej wdowie Elfrydzie i jej synowi zaoferowała koronę Edycie, ta jednak odmówiła. Została później wybrana opatką w Barking, a także w Nunnaminster, natomiast w opactwie Wilton ufundowała nowy kościół pw. św. Dionizego (Saint Denis), gdzie później znalazła spoczynek. Zmarła prawdopodobnie 15 IX 984. Otoczona wkrótce po śmierci powszechnym kultem na obszarze całego królestwa, została później kanonizowana jako św. Edyta z Wilton, a jej dniem świątecznym jest 16 września.

Następcą Edgara został jego najstarszy syn Edward.

OJCIEC: Edgar Spokojny (s. 57)MATKA: Ethelfleda z Devon (s. 58)BRACIAPRZYRODNI: zob. s. 60

Urodził się ok. 962–63. Po śmierci ojca 8 VII 975 wstąpił na tron i został koronowany w Kingston-upon-Thames. Zamordowany na skutek spisku możnych, z polecenia lub za wiedzą macochy Elfrydy, 18 III 978 w zamku Corfe. Ciało króla, wkrótce po śmierci otoczonego kultem męczennika, pogrzebano w opactwie w Wareham, skąd po roku przeniesiono je do królewskiego opactwa benedyktynek w Shaftesbury. Choć nigdy nie został formalnie kanonizowany, król Edward jest czczony w Kościele anglikańskim, katolickim oraz prawosławnym, a jego dniem świątecznym jest 18 III.

Jego sukcesorem został młodszy przyrodni brat Ethelred.

OJCIEC:Edgar Spokojny (s. 57)MATKA: Elfryda z Devon (s. 59)BRACIA: zob. s. 60

Przydomekunræd, którym obdarzyli go kronikarze, tłumaczony jest najczęściej jako „bezradny” czy „gnuśny”, podczas gdy w istocie oznaczał on kogoś, komu źle doradzano: „nierozważnego” w doborze doradców. Urodził się między 966 a 969. Po śmierci starszego brata 18 III 978 wstąpił na tron Anglii i 4 IV tego roku został ukoronowany w Kingston-upon-Thames. Początkowo z uwagi na młody wiek pozostawał pod regencją matki. Nie zdołał przeciwstawić się nowej fali najazdów wikińskich pod wodzą króla Danii Swena Widłobrodego i księcia norweskiego Olafa Trygwesona (991, 994), którym zobowiązał się wypłacać ogromną daninę, tzw. danelaw. Dokonana na jego rozkaz w dzień św. Brykcjusza 13 XI 1002 masakra osadników duńskich dała początek kolejnej inwazji. Do 1013 pod duńską kontrolą znalazła się większa część Anglii, a pokonany Ethelred zbiegł do Normandii. Po śmierci Widłobrodego (3 II 1014) królem został wybrany jego syn Knut, jednak Ethelred II w tajemnicy powrócił na Wyspy i z zaskoczenia rozbił duńskie wojska, zmuszając oponenta do ucieczki. Podobnie jak ojciec i dziad stryjeczny, posługiwał się tytułami cesarskimi (basileus, imperator).

Zmarł 23 IV 1016 w Londynie i został pochowany w starej katedrze św. Pawła, strawionej przez wielki pożar miasta w 1666.

MAŁŻONKI ETHELREDA III POŚLUBIONA OK. 980–85:

Elgiva (Elfleda)

Źródła przekazują różną jej filiację: Florencjusz z Worcester (XI–XII w.) czyni ją córką „eldormana Egelbertha [raczej Ethelberta]”, piszący zaś pokolenie później Ailred, opat w Rievaulx, podaje, że ojcem żony królewskiej był Thored, eldorman Yorku. Wydaje się, że to małżeństwo miało status mniej formalny niż późniejszy mariaż z Emmą Normandzką (może podobny do tzw. małżeństwa na prawie duńskim – more danico – wkrótce szeroko rozpowszechnionego na Wyspach i nieważnego w świetle prawa kanonicznego), a niektórzy historycy skłaniają się ku poglądowi, że był to konkubinat. Istnieje także hipoteza, że córka Thoreda z Yorku, o której pisze opat z Rievalux, nie jest wcale tożsama z Elgivą, wzmiankowaną przez Florencjusza z Worcester, i obie te kobiety były zaślubione przez króla – albo w tym samym czasie, albo kolejno. Przypuszcza się, że Elgiva przyszła na świat ok. 963, a zmarła w lutym 1002 w Winchesterze i została pochowana w winchesterskiej katedrze, stanowiącej nekropolię dynastii saskiej.

II POŚLUBIONA 5 IV 1002 W KATEDRZE OLD MINSTER W WINCHESTERZE:

Emma

Była córką Ryszarda I, księcia Normandii i w latach 956–60 regenta Francji, oraz jego drugiej żony (konkubiny?) Gonnor, której filiacja nie jest pewna (według niektórych opracowań jej ojcem był Rhoun de Crepon albo Herbastus de Crepon, inne stwierdzają, że jej nieznani rodzice pochodzili z Danii). Przyszła na świat ok. 985–87 w Normandii. Po śmierci Ethelreda II została żoną Knuta Wielkiego, któremu urodziła troje dzieci. Zmarła 14 III 1052 na zamku w Winchesterze i została pochowana w katedrze Old Minster. W 1158 złożone tam prochy królów przeniesiono do nowej katedry winchesterskiej i umieszczono w tzw. skrzyniach grobowych naokoło głównego ołtarza (por. biogr. króla Egberta).

POTOMSTWO ETHELREDA IIDZIECI Z I MAŁŻEŃSTWA (A–M):

A Athelstan

Zwano go Athelingiem (z języka staroangielskiegoæþeling: „syn króla”, „mąż królewskiej krwi”) – miano to, później w znormanizowanej formie Adelin, nadawano w X–XII w. angielskim książętom z panującej dynastii, dziedzicom tronu. Urodził się ok. 986. Florencjusz z Worcester wymienia go jako pierwszego w kolejności starszeństwa wśród synów króla i Elgivy. Losy Athelstana oraz jego braci po ucieczce ich ojca do Normandii w 1013 nie są znane, przypuszcza się jednak, że pozostali w Anglii. Słynący z wojowniczego usposobienia Athelstan poległ zapewne podczas bitwy z Duńczykami, co miało miejsce po 25 VI między 1012 a 1015, niemniej współczesny mu niemiecki kronikarz Thietmar utrzymuje, że książę żył jeszcze w 1016. Został pochowany w katedrze Old Minster w Winchesterze.

B Egbert

Kilka dokumentów Ethelreda II wymienia go na drugim miejscu po księciu Athlestanie, z czego można wywnioskować, że on również był synem Elgivy, pomija go natomiast Florencjusz z Worcester. Zmarł ok. 1005.

C EDMUND II ŻELAZNOBOKI (s. 78).

D Edred

Jeden z przywilejów Ethlerdea II nazywa go „trzecim dzieckiem króla” i umiejscawia po Edmundzie. Ów dokument pomija nieżyjącego już wówczas księcia Egberta, co sytuuje Edreda na czwartym miejscu pośród królewskich synów; z tego samego względu zakłada się, że należał on do potomstwa królowej Elgivy. Zapewne do niego odnosi się zapis z innego dokumentu Ethelreda II, datowanego na 1005, mówiący o synu królewskim imieniem Edric (zob. niżej). Zmarł między 1012 a 1015.

E ? Edric

Wzmianka w przywileju Ethelreda II z 1005 mówi o księciu imieniem „Eadric”. Raczej jednak jest tu mowa o Edredzie (powyżej).

F ? Edward

Miał umrzeć ok. 1004, lecz autentyczność dokumentów, będących jedynym znanym świadectwem istnienia tego księcia, została ostatnimi czasy podważona.

G Edwy (Edwig)

Data jego narodzin nie jest znana. Florencjusz z Worcester wzmiankuje go jako syna Ethelreda II i Elgivy, inne źródło wymienia go w kolejności synów królewskich po Edredzie. Został zamordowany w 1017 na rozkaz Knuta Wielkiego, który zajął tron angielski wkrótce po śmierci Ethelreda II. Znalazł spoczynek w opactwie benedyktyńskim w Tavistock, zniszczonym podczas reformacji w XVI w.

H Edyta

Florencjusz z Worcester wymienia ją jako córkę Elgivy. Między 1007 a 1009 (może w 1009) poślubiła Edrica zwanegoStreona (w wolnym tłumaczeniu Zaborca), syna Ethelrica, doradcę Ethelreda II i od 1007 z jego woli eldormana Mercji, od 1017 na służbie u króla Knuta (ur. zapewne ok. 990, zamordowany z rozkazu Knuta 25 XII 1017 w Londynie). Wedle XII-wiecznej Historia Anglorum autorstwa mnicha Henryka z Huntingdon, archidiakona katedry w Lincoln, mieli syna:

i ? Syn (imię nieznane) (ur. przed 1009, zm.?), domniemany zabójca króla Edmunda II w 1016.

Po śmierci Edrica Edyta została wydana za Thorkella (Thurcytela, Thorgilsa) zwanegoHavi (Wysoki), jarla duńskiego, od 1017 z nominacji Knuta Wielkiego eldormana Anglii Wschodniej, w latach 1019–21 regenta Anglii, a w latach 1023–26 regenta Danii (zginął podczas bitwy z Walijczykami w 1039), syna Strutharalda, króla Skanii. Ich synowie (syn):

i Harald Thorkilsen (ur. po 1017, zamordowany w 1043). Jego żoną w 1031 została Gunhilda, przypuszczalna siostrzenica króla Swena Widłobrodego (zob. w jego biogr.), z którą miał potomstwo.

ii ? Syn (zm. po 1023). Wedle Kroniki anglosaskiej był on zakładnikiem oddanym przez ojca królowi Knutowi do Anglii, jest jednak możliwe, że źródło wzmiankuje Haralda Thorkilsena.

Księżniczka Edyta zmarła po 11 XI 1021.

I Edgar

W kilku dokumentach Ethelreda II jego imię występuje po imieniu księcia Edwy’ego. Zmarł między 1012 a 1015 (może ok. 1008).

J Elgiva (Elgifu)

Urodziła się między 990 a 995 i przypuszczalnie między 1009 a 1016 poślubiła Uthreda zwanegoŁysym, eldormana Yorku i Bamburgh (earla Northumbrii) od 1006, syna Waltheofa, eldormana Bamburgh (earla Northumbrii). Był on wcześniej żonaty z Egfrydą, córką Alduna, biskupa Durham, a następnie z Sigen, córką Styra Ulfssona, Duńczyka z Yorku, i miał kilkoro dzieci. Z Elgivą dochował się córki lub córek:

i Edyta (Eldgytha). Urodzona w 1016, poślubiła Maldreda, lorda Allerdale i regenta Strathclyde, syna księżniczki szkockiej Bethoc, córki Malkolma II.

ii ? Córka. Jej mężem mógł być możny Ethelgar (zm. przed 1066), z którym miała synów Siwarda i Eldreda, określanych w źródłach pronepotes króla Edwarda Wyznawcy – stąd uważa się, że mogli być ciotecznymi prawnukami tego króla jako potomkowie jego przyrodniej siostry.

Utherda zamordowano w 1016 lub 1018. Data śmierci księżniczki Elgivy nie jest znana.

K Wulfhilda

Została żoną niejakiegoUlfcytela zwanegoŚmiałym, od 1004 będącego zapewne eldormanem Anglii Wschodniej, który albo poległ 18 X 1016 w trakcie bitwy z Duńczykami pod Assandun (Ashington), albo poniósł śmierć w tym samym roku w walkach z wikingami pod Londynem. Nie są znane dzieci z tego małżeństwa ani też data śmierci księżniczki.

L Córka (imię nieznane)

Poślubiła nieznanego bliżej earla Athelstana, który poległ w bitwie z Duńczykami stoczonej 5 V 1010 pod Ringmere (Hringmaraheior).

M Córka (imię nieznane)

Była opatką benedyktynek w Wherwell, gdzie zmarła po 1051 i gdzie również została pochowana.

DZIECI Z II MAŁŻEŃSTWA (A–C):

A EDWARD WYZNAWCA (s. 92).

B Alfred

Jak starszy przyrodni brat Athelstan nosił miano Athelinga, wskazujące księcia królewskiej krwi. Urodził się między 1005 a 1012. Po utracie tronu przez ojca w 1013 towarzyszył rodzicom na wygnaniu w Normandii. Po śmierci króla Knuta w 1035 królowa Emma zawezwała synów z pierwszego małżeństwa na dwór w Winchesterze. Wkrótce po wylądowaniu na wybrzeżach Sussexu w początkach 1036 Alfred dostał się do niewoli earla Godwina i po przewiezieniu do klasztoru w Ely został oślepiony. Zmarł na skutek ran po okaleczeniu 5 II 1036 lub 1037 w Ely i spoczął w tamtejszej katedrze. Nie założył rodziny.

C Goda (Godgifu)

Urodziła się w latach 1004–14. Po ucieczce króla Ethelreda II z Anglii w 1013 jego rodzina osiadła na dworze księcia Normandii Ryszarda II, który wydał Godę za mąż (w 1025 lub wcześniej) za Drogona (Dreuxa), od śmierci ojca (po 1017) hrabiego Mantes, Amiens i Vexin (zm. ok. 13 VIII 1035), syna Gauthiera II zwanego Białym, hrabiego Mantes, Amiens i Vexin. Miała z nim następujące potomstwo:

i Ralf (Raul) (zm. 1057). Earl Hereford. Poślubił on Gythę (być może córkę Osgooda Clapa) i miał z nią potomstwo.

ii Gauthier (Walter) III (ur. przed 1030, otruty w 1063). Hrabia Mantes i Vexin. Jego żoną została Biota, córka Heriberta I, hrabiego Maine, która została otruta wraz z małżonkiem w 1063.

iii Fulko(ur. 1030, zm. 1058). Biskup Amiens.

iv ? Adela, małżonka Alberyka z Coucy (mieli potomstwo).

Po owdowieniu ok. 1036 Goda poślubiła Eustachego II zwanegoWąsatym, hrabiego Boulogne (od ok. 1049) i Lens (od 1054) (ur. 1015–20, zm. krótko po 1070–87), syna Eustachego I, hrabiego Boulogne, i jego żony Matyldy, córki Lamberta I Brodatego, hrabiego Lowanium (Louvain). Istnieje hipoteza, że z tego związku przyszła na świat córka, która wyszła za mąż i miała potomstwo, jednak większość autorów przyjmuje, że Eustachy i siostra Edwarda Wyznawcy nie mieli wspólnych dzieci. Goda zmarła przed 1049, a owdowiały Eustachy ożenił się z Idą Lotaryńską i miał z nią dalsze dzieci.

Sukcesorem Ethelreda został jego syn Edmund.

W latach 1013–14 tron Anglii opanował król duński Swen Widłobrody.

OJCIEC:Harald I Sinozęby

Był on synem Gorma Starego, króla Danii z dynastii Jellingów, i jego żony Thyry Danebod, niekiedy uważanej za córkę króla Edwarda Starszego. Urodził się prawdopodobnie ok. 925–35. Popularny przydomek króla odnosił się zapewne do zsiniałego (sczerniałego) zęba lub zębów, być może uszkodzonych podczas bitwy, wedle innej hipotezy zaś nawiązywał do praktykowanego przez wikingów zwyczaju barwienia odpowiednio nadpiłowanych zębów; przypuszczalnie nie był on używany za życia Haralda. Po śmierci ojca objął tron Danii, co miało prawdopodobnie miejsce zimą 958–59. Przyjął chrzest i między 958 a 968 zainicjował chrystianizację kraju. W latach 70. IX w. opanował południową część Norwegii, a jej część północną ze stołecznym Trondheim (Nidaros) zajął w jego imieniu jarl norweski Haakon Sigurdsson. Około 986 w wyniku zamachu stanu Harald utracił tron na rzecz Swena. Pokonany i ranny schronił się w Jumme (Jomsborgu) na Wolinie, gdzie zmarł 1 XI 986 lub 987. Spoczął w kościele pw. św. Trójcy, obecnej katedrze w Roskilde; grób króla nie dotrwał do naszych czasów.

Wiadomo o trzech małżonkach Haralda: przed 960 lub ok. 965 zaślubił on Gunhildę (zob. niżej), ok. 970 pojął za żonę Tove (Tofa, Thora), być może córkę Mściwoja, księcia słowiańskiego plemienia Obodrytów (nie są znane dzieci z tego związku), a zapewne ok. 984–85 ożenił się z Gyrithą, będącą może siostrą króla szwedzkiego Styrbjörna Mocnego, a zatem córką króla Björna Starego (mogła ona być matką części opisanych tutaj potomków Sinozębego).

MATKA:Gunhilda

Filiacja pierwszej żony Haralda nie jest znana. Miała z nim kilkoro dzieci, w tym przyszłego króla Danii i Anglii Swena. Zmarła ok. 965–70.

RODZEŃSTWO (A–F):

A ? Eryk

Jest on pomijany przez część opracowań. W 949 zasiadł na tronie Yorku (Northumbrii). Został zamordowany ok. 950.

Z nieznaną małżonką miał dwóch synów:

i–ii Henryk i Reginald

Obaj zostali zamordowani wraz z ojcem ok. 950.

B Haakon

Poległ w Northumbrii, co miało miejsce przed 987.

C Thyra

Około 985 poślubiła Styrbjörna Mocnego, króla Szwecji zdetronizowanego niecały rok wcześniej (poległ pod Fyrisvellir, próbując odzyskać władzę ok. 985), syna Björna Starego, króla Szwecji z dynastii Ynglingów (zwanej także dynastią z Munsö). Owocem tego małżeństwa mógł być:

i Thorgils (Thorkel) Sprakling (Sprakaleg) (ur. być może ok. 985, poległ w morskiej bitwie pod Svold 999 lub 1000), ojciec m.in. jarla Ulfa Thorgilsona, męża księżniczki duńskiej Astrydy, córki króla Swena, oraz Gythy, małżonki Godwina, earla Wessexu i Kentu (ojca przyszłego króla Harolda II).

Być może drugim mężem owdowiałej Thyry został legendarny Burysław (Burisleif), książę/król słowiański (zapewne pomorski lub obodrycki), ojciec kilkorga dzieci z poprzedniego związku (wśród nich miała być pierwsza żona Swena Widłobrodego), którego historyczność jest jednak podważana przez badaczy. Wedle innej hipotezy drugą małżonką Burysława, o ile faktycznie taki władca istniał, była nieznana z imienia córka króla Swena, o której dalej. Dzieckiem siostry lub córki Swena była zapewne:

ii Gunhilda(zm. po 1045). W 1029 poślubiła Haakona Erikssona, earla Worcester, regenta Norwegii z nominacji Knuta Wielkiego od 1028 (ur. ok. 997–98, utonął w 1030), i miała z nim potomstwo, a ok. 1031 wyszła za mąż za Haralda Thorkilsena, jarla duńskiego, syna księżniczki angielskiej Edyty (zob. w biogr. Ethelreda II), z którym miała dalsze potomstwo.

W 998 w Tønsbergu kolejnym mężem Thyry został Olaf I Trygwason, król Norwegii od 995 (ur. na Orkadach ok. 968, utonął nieopodal wyspy Rugia 9 IX 1000), syn Trygwego Olavssona, króla Ranrike i Vingulmark z norweskiej dynastii Ynglingów (nowsza funkcjonująca w literaturze jej nazwa to dynastia z Vestfold), oraz jego żony Astrydy (Astrid), córki Eryka Bjordaskalle. Był on wcześniej trzykrotnie żonaty i miał syna, w małżeństwie z księżniczką Thyrą przyszedł na świat kolejny:

iii Harald(ur. 999, zm. 1000).

Thyra zmarła 10 lub 18 IX 1000, ponoć na wieść o śmierci męża. Miejsce jej pochówku nie jest znane.

D Gunhilda

Jej mężem został Pallig (Palle), eldorman w Devonshire. Oboje zamordowano 13 XI 1002 podczas rzezi Duńczyków zarządzonej przez Ethelreda II; data ta znana jest w historiografii jako masakra dnia św. Brykcjusza.

E ? Mo

Jej przynależność do potomstwa Haralda Sinozębego nie została potwierdzona przez źródła. Zmarła ok. 1015.

F ? Thorgny

Jego przynależność do potomstwa Haralda Sinozębego nie została potwierdzona źródłowo, nie zachowały się także żadne daty. Poślubił kobietę imieniem Turgot i być może miał z nią córkę:

i ? Thorgunna

Jej mężem został nieznany bliżej Bosi (zm. ok. 1010).

Urodził się ok. 960. Powszechnie znany przydomek króla był najprawdopodobniej używany jeszcze za jego życia i nawiązywał do popularnego wówczas ułożenia zarostu. We wczesnych latach 60. w Niemczech przyjął wraz z ojcem chrzest, na którym otrzymał imię Ottona – na cześć cesarza Ottona I. Rządy w Danii objął po wypędzeniu Sinozębego ok. 986 (zapewne z początkiem 987), jednak ok. 991 utracił koronę na rzecz króla szwedzkiego Eryka Zwycięskiego i był zmuszony zbiec za granicę. Około 994–95 odzyskał duński tron, a w 999 lub 1000 pokonał Olafa Tryggwasona i podporządkował Norwegię. Jednocześnie inicjował kolejne wyprawy na Anglię, uwieńczone jesienią 1013 wygnaniem Ethelreda II i opanowaniem wyspiarskiego królestwa.

Zmarł 2 lub 3 II 1014 w Gainsborough na skutek obrażeń doznanych podczas upadku z konia. Jego ciało pochowano w Anglii, a kości zabrano do Danii i złożono w kościele (obecnej katedrze) św. Trójcy w Roskilde.

MAŁŻONKI KRÓLA SWENAI POŚLUBIONA OK. 988–90:

Gunhilda

W literaturze panują sprzeczne opinie na temat filiacji obu małżonek Swena, istnieje także hipoteza utożsamiająca je ze sobą. Przypuszczalnie Gunhilda, tak jak i druga żona Swena, była księżniczką słowiańską, być może córką legendarnego Burysława, księcia czy króla słowiańskiego (pomorskiego lub obodryckiego?). Na świat przyszła zapewne między 966 a 972. Imię Gunhildy przyjęła po zaślubinach (imię słowańskie nie jest znane). Około 995 została oddalona przez męża i powróciła do ojczyzny. Zmarła między 1014 a 1016.

II POŚLUBIONA OK. 995:

Sygryda

ZwanaStorrådą (Dumną), wedle różnych hipotez była córką Mieszka I, księcia polańskiego (polskiego), oraz jego pierwszej żony, księżniczki czeskiej Dobrawy, alternatywnie córką możnego szwedzkiego Skoluga (Skogara) Toste. Jeśli jej ojcem był istotnie książę polański, na świat przyszła przypuszczalnie między 960 a 972, a jej słowiańskie imię mogło brzmieć Świętosława; zmieniła je ok. 980 po ślubie z królem szwedzkim Erykiem Zwycięskim, panującym od 984 lub 985 (zm. Stara Uppsala ok. 994–95), synem Olafa Erikssona, króla Szwecji z dynastii Ynglingów (z Munsö). Urodziła mu syna i być może córkę:

1 Olaf Skötkonung (ur. przed 985, zm. 1021–22). Król Szwecji. Około 1000 poślubił Astrydę (Astrid), księżniczkę obodrycką, i miał z nią potomstwo.

2 ? Holfmryda. Poślubiła Swena Haakonssona, jarla norweskiego (zm. 1016), z którym miała potomstwo.

Sygryda zmarła zapewne przed objęciem przez Swena tronu Anglii jesienią 1013, a w każdym razie po tym czasie znika ze znanych źródeł.

POTOMSTWO KRÓLA SWENADOMNIEMANA CÓRKA Z I MAŁŻEŃSTWA:

A Thyra

Jej filiacja nie została dotąd potwierdzona źródłowo. Na świat przyszła zapewne ok. 993. Została wydana za Godwina, earla Wessexu i Kentu (ojca przyszłego Harolda II, więcej o nim zob. w biogr. tego króla); urodziła mu kilkoro dzieci, o których brak dalszych informacji. Zmarła w 1018.

DZIECI Z II MAŁŻEŃSTWA (A–E):

A KNUT WIELKI (s. 83).

B Harald II

Wzajemne starszeństwo synów Swena Widłobrodego jest sporne, umownie umieszczam tutaj Haralda na drugim miejscu po jego sławniejszym bracie. Urodził się przypuszczalnie w końcu X w. (ok. 998?). Podczas najazdu ojca na Anglię w 1013 pozostał w Danii jako regent, a po jego śmierci rok później, wobec nieobecności Knuta (przebywał w Anglii), zajął duński tron i odmówił dzielenia z bratem rządów. Zmarł bezżennie między 1018 a 1019.

C Astryda (Małgorzata)

Inna wersja jej imienia to Estryda (duń. Astrid lubEstrid); imię Małgorzaty przyjęła na chrzcie. Około 1017 została żoną (narzeczoną) Roberta I Diabła, księcia Normandii (dalsze szczegóły zob. w biogr. Wilhelma I Zdobywcy); mąż (narzeczony) odprawił ją jednak krótko potem. Około 1015–18 poślubiła Ulfa (Wulfa, Wulfsige’a) Thorgilssona, którego ojcem był Thorgils Sprakling, domniemany siostrzeniec króla Swena (zob. wyżej). W 1017 Knut Wielki ustanowił Ulfa jarlem w Anglii (earlem), a ok. 1026 wyznaczył go regentem Danii. Niebawem jednak Ulf sprzymierzył się z władcami Norwegii i Szwecji, próbując przy ich pomocy pozbawić szwagra duńskiego tronu. Został zabity przez jednego z huskarlów Knuta w 1026, być może 25 XII, w kościele św. Trójcy (późniejszej katedrze) w Roskilde. Księżniczka Astryda urodziła mu następujące dzieci:

i Swen II Estrydesn (ur. zapewne ok. 1020, zm. 1074). Król Danii. Prawdopodobnie w 1052 pojął za żonę Gunhildę (ur. zapewne ok. 1000, zm. 1060 lub później), córkę Swena Haakonssona, jarla norweskiego, z którą miał syna; ok. 1054 ożenił się z Gythą (Gydą) nieznanego pochodzenia, oddaloną lub otrutą w 1055, a następnie poślubił swoją nałożnicę Thorę (Tove) i miał z nią syna; pozostawił również liczne dzieci pozamałżeńskie.

ii Björn (zamordowany na pokładzie okrętu króla Swena w 1049). Earl (eldorman) wschodniej Mercji. Może ożenił się i miał syna.

iii Asbjörn (zm. 1086). Jarl w Danii, dowódca wojsk króla Swena. Ożenił się i dochował córki.

iv Córka. Źródła wzmiankują „syna siostry króla Swena [II]” Asmunda zwanego Korsarzem. Zapewne chodzi tu jednak o bratanka króla, syna księcia Björna (powyżej).

Astryda zmarła 9 V nieznanego roku w Danii i spoczęła w kościele św. Trójcy (obecnie katedra) w Roskilde.

D Świętosława

Urodziła się i zmarła w Danii, nie zachowały się żadne daty.

E ? Córka (imię nieznane)

Być może była żoną Burysława, legendarnego władcy słowiańskiego (szczegóły zob. w biogr. żony i siostry Swena).

PRZYPUSZCZALNA CÓRKA KRÓLA SWENA:

Z NAŁOŻNICĄ IMIENIEM AESA:

A Gytha(Gyda)

Jej pochodzenie z jednego z małżeństw Swena jest ze względów czasowych nieprawdopodobne – aby urodzić syna ok. 997–98, sama musiałaby przyjść na świat ok. 980–82. Alternatywnie mogła być przyrodnią siostrą Swena Widłobrodego jako potomek trzeciego małżeństwa Haralda Sinozębego, zawartego ok. 984. Około 996 wyszła za Eryka Haakonssona, jarla duńskiego, regenta Norwegii w latach 1000–16 oraz jarla (earla) Northumbrii od 1016 (zm. ok. 1023–33 w Anglii), syna jarla Haakona Sigurdssona zwanego Mocnym, regenta Norwegii, oraz jego konkubiny „niskiego rodu”. Mieli syna:

i Haakon (ur. ok. 997–98, utonął w 1030). Earl Worcester, w 1028 mianowany regentem Norwegii. Rok później poślubił Gunhildę, przypuszczalnie córkę księżniczki Thyry, siostry Swena Widłobrodego, i miał z nią potomstwo.

Data śmierci Gythy Svendsdatter nie jest znana.

Po śmierci Swena na tron Anglii powrócił Ethelred II, którego sukcesorem w 1016 został najstarszy żyjący syn Edmund.

OJCIEC:Ethelred II Bezradny (s. 63)

MATKA:Elgiva (s. 64)

RODZEŃSTWO: zob. s. 65-68

Według Kroniki anglosaskiej przydomek swój zawdzięczał męstwu, które jako dowódca wojsk ojca okazywał w trakcie zmagań z Duńczykami; choć nie pojawia się on w źródłach przed 1057, bardzo możliwe, że był on współczesny królowi. Urodził się między 988 a 993. Po śmierci Ethelreda II, 23 IV 1016 w Londynie został ogłoszony królem i prawdopodobnie koronowany jeszcze w tym samym miesiącu w starej katedrze św. Pawła. 18 X 1016 pod Assandun (Ashington) uległ duńskiej armii Knuta Wielkiego i został zmuszony do zawarcia z nim pokoju, na mocy którego Anglię rozdzielono pomiędzy rywali – władza Edmunda miała się odtąd ograniczać do Wessexu.

Został zamordowany krótko po zawarciu pokoju z Knutem 30 XI 1016 w Oksfordzie lub w Londynie przez jednego z możnych ze swego najbliższego otoczenia (wedle niektórych źródeł – przez własnego siostrzeńca). Został pochowany u boku swojego dziada Edgara w opactwie benedyktynów w Glastonbury, zrujnowanym podczas kasaty klasztorów w XVI w.

MAŁŻONKA EDMUNDA IIPOŚLUBIONA PÓŹNYM LATEM(W SIERPNIU LUB MIĘDZY CZERWCEM A SIERPNIEM?) 1015 W MALMESBURY:

Edyta (Eldgyth)

Jej pochodzenie nie jest znane. Pierwszym jej mężem był Sigeferth syn Earngrima, tan (thane) w Anglii Wschodniej, zamordowany z rozkazu Ethelreda II w 1015. Po śmierci króla Edmunda Edyta niknie ze źródeł, nie wiadomo, kiedy zmarła i gdzie została pochowana.

SYNOWIE EDMUNDA II (A–B):

A Edward

ZwanyAthelingiem, a w późniejszym czasieWygnańcem, urodził się w 1016 lub między 1016 a 1017. Nie jest pewne, który z synów Edmunda II przyszedł na świat jako pierworodny; za starszeństwem Edwarda przemawia obdarzenie go przydomkiem przeznaczonym dla dziedzica tronu. Ponadto badacze zwracają uwagę, że Edmund był pierwszym księciem w historii dynastii z Wessexu, który otrzymał imię po ojcu, co może sugerować jego pogrobowe narodziny; istnieje także możliwość, że królewscy synowie byli bliźniakami. Po nagłej śmierci ojca w listopadzie 1016 i zajęciu tronu przez Knuta Wielkiego, wysłano braci za granicę (do Danii lub do Szwecji), by ich tam ukradkiem zgładzić. Rozkazu jednak nie wykonano i chłopcy trafili na dwór kijowski, stamtąd zaś na Węgry. W 1056 Edward Wyznawca zawezwał Edwarda do Anglii, planując ustanowić go swoim sukcesorem, jednak książę zmarł krótko po przybyciu do Londynu, jeszcze przed spotkaniem ze stryjem, 19 IV 1057 (zamordowany?). Został pochowany w londyńskiej katedrze św. Pawła, zniszczonej w trakcie wielkiego pożaru miasta w 1666.

Żoną Edwarda została poślubiona zapewne między1040 a 1045 na Węgrzech lub w Kijowie:

Agata

W źródłach opisywana jest jako „krewna cesarza [niemieckiego] Henryka II”; mogła być córką Świętego Stefana (którego żona Gizela była rodzoną siostrą Henryka), Włodzimierza Wielkiego, księcia kijowskiego (żonatego po raz trzeci ze szlachcianką niemiecką, być może córką księcia Szwabii, kuzyna cesarza), jego syna Jarosława Mądrego, względnie jakiegoś nieznanego bliżej dynasty (niemieckiego?). Po najeździe normańskim latem 1067 lub 1068 wraz z dziećmi przeniosła się do Szkocji. W starszym wieku została benedyktynką w Newcastle-upon-Tyne, co miało miejsce po śmierci jej córki, królowej szkockiej Małgorzaty, w 1093. Zmarła po tym czasie i zapewne spoczęła w klasztorze w Newcastle-upon-Tyne.

POTOMSTWO (i–iii):

i Małgorzata

Żona Malkolma III Canmore, króla Szkocji. Ich córka Edyta, po zamążpójściu nosząca miano Matyldy, poślubiła króla Henryka I Beauclerka, przekazując krew dynastii saskiej dalszym pokoleniom panującego domu Anglii.

ii Krystyna

Urodziła się między 1050 a 1053 (na Węgrzech). W 1067 lub 1068 wraz z matką i rodzeństwem przeniosła się do Szkocji, gdzie schroniło się wielu Anglosasów po podboju normandzkim. W późniejszym czasie powróciła do Anglii i została benedyktynką, z początku zapewne w Wilton, a od ok. 1086 w Romsey. Bywa niekiedy, najprawdopodobniej błędnie, tytułowana opatką Romsey. Zmarła po 1090, może przed 1102, i najprawdopodobniej spoczęła w Wilton.

iii Edgar

ZwanyAthelingiem, urodził się przed