Rosenberg. Dzienniki 1934-1944

rudnia 1944. Oprócz nich USHMM w roku 2013 otrzymało sporządzone przez Rosenberga notatki do akt, ,,meldunki dla Führera" oraz inne dokumenty, głównie napisane na maszynie, podobne do tych, jakie muzeum posiadało już w swoich zasobach pochodzących ze spuścizny Kempnera. Czy rzeczone zapiski wraz z 73-stronicowym, oprawionym dziennikiem z lat 1934-35, który znajduje się w NARA (i włączony został do niniejszej publikacji), stanowią już całość pamiętnikarskich notatek, jakie kiedykolwiek wyszły spod ręki Rosenberga? Należy w to powątpiewać. Nie sposób wykluczyć strat poniesionych w wyniku działań wojennych oraz rozmyślnych zniszczeń dokonanych przez Rosenberga lub jego sztab pod koniec wojny. Możliwe też, że w przyszłości z jakiegoś źródła wypłyną na światło dzienne kolejne fragmenty. W wielu archiwach zachowały się zresztą akta dotyczące obszarów, w których udzielał się Rosenberg; razem z niniejszym całościowym wydaniem dziennika tworzą one szerszy kontekst dla poczynań Rosenberga oraz dla informacji zawartych w jego dzienniku98. Natomiast biorąc pod uwagę wspomniane wyżej zestawienie, jakie Kempner w listopadzie 1955 przesłał w liście do Seraphima, wydaje się rzeczą pewną, że w dyspozycji USHMM znajdują się teraz wszystkie części dziennika, które posiadał ówcześnie norymberski oskarżyciel99. W zapiskach dziennika istnieją następujące luki chronologiczne: -od marca 1935 do kwietnia 1936; -od lutego do lipca 1937; -od lutego do lipca 1938; od końca lipca do października 1938; -od czerwca do lipca 1940; -od połowy października 1940 do końca stycznia 1941; od początku czerwca do połowy/końca lipca 1941; sierpień 1941; od połowy do końca września 1941; od początku października do połowy grudnia 1941; -od stycznia do początku października 1942; -od początku lutego do końca lipca 1943; od połowy sierpnia do końca grudnia 1943; -od początku 1944 do końca maja 1944; od czerwca do końca lipca 1944; od września do końca października 1944. Powyższe luki można po części wyjaśnić lenistwem Rosenberga w pozasłużbowej aktywności pisarskiej, o którym raz po raz samokrytycznie wspominał100. Dochodzi do tego zaginięcie niektórych stron i załączników w czasie wojny lub po jej zakończeniu (Rosenberg odwołuje się niekiedy do dokumentów, które pierwotnie były dołączone do jego zapisków), przy czym największe braki dotyczą kluczowych lat 1941-42. Trwała utrata informacji o powiązaniu akt w obrębie komórek podległych Rosenbergowi oraz pomiędzy komórkami sprawia, że raczej nigdy już nie uda się wiernie zrekonstruować tego, co autor uznawał za integralny element swojego dziennika, lecz czego być może nigdy nie zebrał w zwartej postaci. Dlatego uzupełniające dokumenty w części III wybraliśmy podług własnego uznania; są to teksty, które ukazują prześladowczą politykę reżimu nazistowskiego, a także udział Rosenberga w jej obmyślaniu i wdrażaniu. Gdy Rosenberg dysponował wolnym czasem na prowadzenie dziennika - między innymi w czasie swoich częstych pobytów w prominenckiej klinice Hohenlychen - pisał dużo, zwykle z pamięci, niekiedy zaglądając do notatek z rozmów, kalendarzy wizyt lub innych pisemnych ,,podpórek"101. Używał różnego papieru, najchętniej luźnych kartek102; pod koniec wojny posługiwał się nawet papierem już zapisanym. Na niesystematyczność jego procesu pisarskiego wskazują nie tylko znaczne luki czasowe, ale i wielokrotne podawanie tej samej daty, brak numerów stron, częste omyłki w pisowni i niekonsekwentne stosowanie skrótów. Wprowadzają one dezorientację, którą zwiększa jeszcze utracona później zwartość dokumentu. Odtwarzając kolejność niedatowanych stron, kierowaliśmy się kryteriami formalnymi i merytorycznymi, takimi jak charakter pisma, kolor atramentu, gramatyczna ciągłość tekstu i spójność narracyjna - w niektórych miejscach datowanie pozostało jednak niepewne. Dziennik Alfreda Rosenberga nie jest zapisem nieskrępowanych refleksji autora o swoich przeżyciach i dążeniach. Istotne wydarzenia, zwłaszcza dotyczące nazistowskiej ,,polityki wobec Żydów", są w wielu miejscach albo całkowicie przemilczane, albo ograniczone do zdawkowych napomknień, które mógł zrozumieć jedynie ktoś dobrze zaznajomiony z tą materią - jakiś bezpośredni uczestnik bieżących zdarzeń, a przede wszystkim sam autor. Na lakoniczność jego sformułowań wpłynęła zapewne - oprócz wspomnianych na początku czynników decydujących o niechętnym stosunku nazistowskich dygnitarzy do prowadzenia refleksyjnych dzienników - właściwa Rosenbergowi zasadniczość oraz jego niechęć do zajmowania jednoznacznego stanowiska w kwestiach jeszcze nierozstrzygniętych. Równocześnie w swoich przemówieniach i publikacjach Rosenberg bynajmniej nie ukrywał, jakie są cele planowanego ,,rozwiązania kwes