Inne życie. Biografia Jarosława Iwaszkiewicza (twarda)

rzy walce Chopina: e-moll z pośmiertnego opusu, fis-moll i cis-moll (op. 64, nr 2), które - jak wspominał pouczony syn - ,,na zawsze już zrosły się dla mnie z najwcześniejszymi wspomnieniami dzieciństwa"[15]. Inna wersja biograficznej legendy na temat zetknięcia się małego Jarosława z utworami geniusza z Żelazowej Woli mówi o granym przez Marię Iwaszkiewiczową Mazurku gis-moll z op. 33 i jej dialogu z synem: ,,- Mamo, czy to Chopin? [...] - Tak. Oczywiście to Chopin"[16]. W chopinowskim repertuarze Marii Iwaszkiewiczowej była również Etiuda c-moll (op. 10, nr 12), powszechnie zwana ,,Rewolucyjną", którą ona określała zaskakującym apolitycznym tytułem Topielica, polonezy d-moll (op. 71, nr 1) i cis-moll (op. 26, nr 1) oraz Fantasie-Impromptu cis-moll op. 66. Do ,,poważnego" repertuaru, jaki zapamiętało dziecko, należał jeszcze Król olch Schuberta i Liszta - ten motyw poetycki i muzyczny odezwie się w twórczości Jarosława Iwaszkiewicza[17]. W hierarchii wartości Marii Iwaszkiewiczowej sztuka, nawet ta ,,prawdziwa", była pożyteczną duchowo rozrywką, znaczenie zasadnicze odgrywała jednak religia. ,,Zrozumieć i wytłumaczyć sobie nie mogę - pisała jako dwudziestolatka w Pamiętniku - dlaczego człowiek właśnie o religii poznanie jak najmniej dba, i raz nauczywszy się katechizmu w dzieciństwie, na całe życie już jest spokojny, ani mu nawet na myśl nie przyjdzie choć cokolwiek w niej się więcej oświecić"[18]. Gorliwie wtajemniczała więc dzieci w symbolikę katolickiego obrządku, gdy co dwa tygodnie rodzina wybierała się na niedzielną mszę do kaplicy pałacu Potockich w Daszowie lub parafialnego kościoła w Ilińcach. Ważnym doświadczeniem, jakie Jarosław Iwaszkiewicz zawdzięczał kościołowi w Ilińcach, było spotkanie z malarstwem. W bocznym ołtarzu świątyni znajdowała się ufundowana przez rodzinę Potockich i przywieziona z Włoch kopia Przemienienia Pańskiego Rafaela. Maria Iwaszkiewiczowa, mająca wielki kult dla święta i tego malarskiego przedstawienia (,,módl się do Przemienienia Pańskiego" - radziła jej matka), modliła się z najmłodszym synem w tej kaplicy, zaś chłopiec chłonął uspokojoną i pozbawioną dramatyzmu atmosferę ostatniego dzieła włoskiego mistrza. Sąsiadka Iwaszkiewiczów, pani Klotylda Madeyska, była właścicielką innej kopii obrazu tego malarza, Madonny della Sedia. ,,Rafael był <> najwcześniejszym malarzem" - stwierdzi Iwaszkiewicz po latach na kartach Dziennika[19]. Wróćmy jeszcze na moment do matki pisarza. ,,Była cicha, skromna, bardzo pobożna" - wspomina Marię Iwaszkiewiczową jej wnuczka i imienniczka, Maria Iwaszkiewicz. ,,Ale nie taką pobożnością ostentacyjną. Mam wrażenie, że ksiądz Brym z Matki Joanny od Aniołów, który mówi, że trzeba przyjąć grzech, że ludzie są tylko ludźmi - że to jest obraz pobożności babki. Ona szalenie kochała tego najmłodszego syna"[20]. W jej osobowości łączyły się religijność, wrażliwość na poezję, muzykę, przyrodę ze skłonnością do roztkliwiania się nad sobą. Starsze dzieci nazywały ją złośliwie: ,,Maria z Narzekalskich Postękiewiczowa, primo voto Jęk"[21]. Nie była osobą szczęśliwą jak jej ,,siostra" Anna Taubówna. Nie była, tak jak ,,siostra", damą, matroną, patronką artystycznego salonu i światowych sukcesów dzieci. Mimo pozorów silnej woli, w trudnych chwilach wolała zdawać się na los, niż planować i realizować powzięte projekty. (Z czasem Iwaszkiewicz będzie widział w tej postawie właściwość rodzinną). Pochłonięta najpierw walką z własnym ,,żywym", ,,przykrym i fantastycznym" charakterem, potem gospodarskimi troskami, zmagająca się wreszcie z sytuacją materialną rodziny, bez czasu dla siebie i swoich pasji, była jedną z ,,cichych i pokornych sercem" błogosławionych w ewangelicznym Kazaniu na Górze. [...] Przypisy Na przełomie epok [1] J. Iwaszkiewicz, List do Mariana C. Abramowicza [26 III 1968], w: Listy [do Mariana Cezarego Abramowicza], ,,Nurt" 1985, nr 2, s. 19. [2] Zob. G. Kazmirczuk, M. Kazmirczuk, Tri podorożi Jarosława Iwaszkiewicza do Kalnika, ,,Naukowi Zapiski" 2007, w. 10, s. 89. Teczka dokumentów Jarosława Iwaszkiewicza związanych z jego nauką na Uniwersytecie Św. Włodzimierza w Kijowie znajduje się obecnie w kijowskim Archiwum Miejskim pod sygnaturą: 16/464/4112. Fotokopie dokumentów zostały opublikowane jako Studentska sprawa Jarosława Iwaszkiewicza w formie aneksu do szkicu Mariji Kazmirczuk ,,Ukraina - batkiwszczina moja": kilka sztrichiw do biografii Jarosława Iwaszkiewicza, w: tejże, Sieło Kalnik: postup do promisłowoho suspilstwa (kincew XVIII - na poczatku XX st.), Kiiv 2006, s. 33-54. Odpis świadectwa chrztu znajduje się na s. 50. [3] Cyt. za: A. Zawada, Jarosław Iwaszkiewicz, Warszawa 1994, s. 14-15. [4] J. Iwaszkiewicz, Książka moich wspomnień, Warszawa 1975, s. 7. [5] I. Babenko, Kalnicka cukrown