Z szynką raz!

To moje pierwsze spotkanie z Bukowskim. Całkowity przypadek, a jednak czasem przypadki pozwalają odkrywają to, co cenne. "Z szynką raz!" robi ogromne wrażenie. To bardzo przejmujący, poruszający i bardzo plastyczny obraz amerykańskiego społeczeństwa czasów Wielkiego Kryzysu przedstawiony oczami dorastającego chłopaka. Henry Chinaski, wnikliwy obserwator, dostrzega w swym środowisku to, czego widzieć nie chcą inni: marazm, degrengoladę, brutalność, odwieczną niesprawiedliwość społeczną, a przede wszystkim dopasowanie się wszystkich do obowiązujących schematów. Henry, niczym bohater Gombrowiczowski, wszędzie i przez wszystkich jest formowany według ustalonych reguł: biedny, więc nie ma szans stać się bogatym; brzydki, więc nieciekawy; inny, więc szukający kłopotów. Henry chciałby być po prostu sobą. Nie chce zgodzić się na odgrywanie przypisanych mu ról. Automatycznie przylegają do niego kolejne łatki: "dziwaka", "oryginała", "twardziela". Notorycznie wdaje się w bójki, choć wcale tego nie lubi. Każdy czegoś od niego wymaga, nie dając niczego od siebie. Ojciec liczy, że syn będzie "kimś", a jednocześnie na każdym kroku przekonuje, że nic nie jest wart. Henry szuka ucieczki w alkoholu, bo tylko wtedy cała marność świata przestaje tak bardzo razić. Powieść Bukowskiego to historia o tym, jak trudno wrażliwemu, ambitnemu chłopakowi wyrwać się z samego dna. Henry nie chce uwierzyć, że cała magia życia miałaby sprowadzić się do zadowalania nauczycieli i rodziców, beznamiętnego małżeństwa płodzącego dzieci i ośmiogodzinnej ogłupiającej pracy. Brutalny ojciec, nierozumiejący pedagodzy, płytcy znajomi, odwieczna żądza pieniądza, presja społeczeństwa - to tylko nieliczne przeszkody, z którymi mierzyć się musi chłopak. Wybiera samotność, bo woli ją od towarzystwa wszechobecnego zakłamania i idiotyzmu.
Niechętnie zgadzam się na wulgarność w literaturze - wystarcza mi w zupełności codzienność. Zbyt często zdarza się, iż soczysty język w utworze staje się banalnym zabiegiem marketingowym w myśl zasady, iż nic nie sprzedaje się równie dobrze jak skandal. Tym razem to nie kwestia zszokowania czytelnika. Takie jest właśnie dzieciństwo i młodość Henryego: wulgarne, pełne przemocy i brudu, także w mowie. Bohater Bukowskiego sam o sobie mówi: Jestem przeraźliwie brzydki. Czytelnikowi uda się jednak dostrzec to, czego nie potrafi reszta bohaterów: Henryego prawdziwego, tego spod krost i blizn: myślącego, czującego, widzącego. Możemy tylko mieć nadzieję, że Chinaskiemu się uda. Uda się?
"Z szynką raz!" to powieść brutalna, mroczna, przerażająca i potwornie "dołująca". Ale to też powieść, która daje nadzieję, że w brudnym, prymitywnym, mało wymagającym świecie są jeszcze ci, którzy pragną więcej, czują więcej i nie chcą się dać zabić schematom.