Bywalec zieleni. Bolesław Leśmian Biografia (twarda)

Goldgraberówna w 1935 roku[27]. Czy zaczął pisać wiersze w Warszawie czy w Kijowie? I drugie pytanie: co się stało z owym zeszytem z młodzieńczymi wierszami? Gdy Józef Lesman otrzymał intratną ofertę pracy, nie wahał się długo. Wyprowadził się z Warszawy i zamieszkał w Kijowie. Najpewniej pozostawił w Warszawie żonę i dzieci. Czy naprawdę, jak pisał Jan Brzechwa, ,,stryj Józef rozstał się z żoną"? ,,Matka Leśmiana - Emma chorowała na gruźlicę, która stała się przyczyną śmierci zarówno jej, jak i obojga rodzeństwa Bolesława, a zagrażała także jemu" - pisał Jan Brzechwa[28]. Emma Lesmanowa żyła krótko, zmarła w niedzielę 31 lipca (jak podano w nekrologu) lub w poniedziałek 1 sierpnia 1887 roku, jak wyryto na steli nagrobnej. Bolesław miał wtedy 10 lat[29]. Jan Brzechwa we wspomnieniu o kuzynie, zatytułowanym Niebieski wycieruch, pisał o konflikcie między Emmą i Józefem, a także o ich rozstaniu. Nie wiemy, co było przyczyną rozwodu i jak został przeprowadzony. Nie ocalały żadne dokumenty w tej sprawie. Być może ,,piękny Józio" zakochał się w Helenie z Dobrowolskich i opuścił Emmę. Warto tu zauważyć pewną nieścisłość. Jan Brzechwa pisał: ,,Stryj Józef, gdy dzieci były jeszcze małe, rozstał się z żoną i następnie ożenił po raz drugi z Heleną Dobrowolską". Rozwód mógł nastąpić w połowie lat 80., najpóźniej w 1887 roku, a więc w roku śmierci Emmy. W tym samym roku urodziła się Aleksandra Lesmanówna. Jak zaświadcza nekrolog, była córką Emmy i Józefa[30]. Datę urodzin Aleksandry można ustalić, posługując się danymi ze steli nagrobnej: podano tam, że żyła 34 lata. Ponieważ zmarła 20 czerwca 1921 roku, to musiała urodzić się w 1887. Być może Emma Lesmanowa zmarła w połogu lub wskutek komplikacji poporodowych. Możliwe też, że Aleksandra urodziła się wcześniej, np. w 1886 roku. Być może rodzice poety wcale się nie rozwiedli i gdy Emma zmarła 1 sierpnia 1887 roku, Józef Lesman został po prostu wdowcem? 2 sierpnia w wydaniu porannym ,,Kurjera Codziennego" ukazał się nekrolog wprowadzający nieco zamieszania, bowiem podaje on: Emma z Sunderlandów Lesmanowa, po długiej i ciężkiej chorobie, zmarła d. 31 lipca, w wieku lat 35. Pogrążeni w smutku matka, bracia, bratowa i dzieci zapraszają krewnych, przyjaciół i znajomych na eksportację zwłok w d. 2-gim sierpnia, tj. we wtorek, o godz. 5-ej po południu z domu nr 8 przy Marszałkowskiej, na cmentarz starozakonnych. Osobne zaproszenia rozsyłane nie będą[31]. Zauważmy inną niż na nagrobku datę śmierci Emmy i brak podpisu pod nekrologiem męża (lub byłego męża). Nie wiadomo, czy Józef Lesman przybył na pogrzeb żony. Natomiast wymienione zostały dzieci, co przemawia za wersją, że Bolesław i jego młodszy brat Kazimierz (a także Aleksandra) mieszkali w Warszawie, zapewne przy Marszałkowskiej 8. Chłopcy też najpewniej byli na pogrzebie matki. Emma Lesmanowa spoczęła na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej. Na steli nagrobnej ufundowanej przez Seweryna, Maurycego i Józefa Sunderlandów (a nie przez męża!) widnieje napis: Emma z Sunderlandów Lesmanowa Urodzona d. 11 marca 1852 r. Przedwcześnie Zgasła d. 1 sierpnia 1887 r. Bracia kochanej i jedynej Siostrze ku pamięci dzieci. [...] Przypisy [1] Jan Marx, Młoda Polska, Alfa, Warszawa 1997, s. 701. [2] Por. Jan Kott, Z dziennika. 12 listopad 1937, ,,Odrodzenie" 1947, nr 30 z 27 lipca. [3] Tadeusz Nyczek, Bolesław Leśmian, seria ,,Nauka dla wszystkich", nr 262, PAN Oddział w Krakowie, Ossolineum, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk 1976, s. 5. [4] Akt urodzenia Bolesława Leśmiana, Urząd Stanu Cywilnego Wyznań Niechrześcijańskich (cyrkuł X), rok 1877, nr 27. Archiwum Państwowe w Warszawie. Po raz pierwszy ogłoszony w katalogu przygotowanej przez A. Klubę, A. Zawadowską, M. Bukowiecką, P. Łopuszańskiego, Sz. Szczyknę wystawy w Senacie RP Leśmian. ,,Wiecznie siebie nowego głodnym jak żuraw z szyją w przyszłość wyciągniętą "- Bolesław Leśmian 1877-1937, IBL PAN, Polska Fundacja Odnawiania Znaczeń, Warszawa 2017, s. 17. [5] W akcie małżeństwa Emmy z Sunderlandów i Józefa Lesmana dane matki panny młodej, a więc babki poety, zapisano Wolfsdorf zamiast Wohl. W przekazach rodzinnych za pewne uważa się nazwisko Maria (względnie Marianna) Wohl. [6] Archiwum Państwowe w Warszawie, księgi metrykalne parafii św. Jana w Warszawie, rok 1887 nr aktu 29. Zdjęcie aktu umieściłem w książce Leśmian, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2000, s. 15. Mimo to Rymkiewicz rozważał rozmaite daty urodzin poety, a Kulik i Bodys opierali się na odpisie aktu chrztu z archiwum zamojskiego. [7] Zofia Wiktorowicz, Mój Leśmian, ,,Akcent" 1982, nr 1. [8] Wanda Leśmianówna, Szczęśliwe godziny z moim ojcem, ,,Na Antenie" 1966, nr 36 z 27 marca, dodatek Radia Wolna Europa do ,,Wiadomości" (Londyn)