Schowani do wora

Tematyka więzienna zawsze wydaje nam się obca, nieznana i okryta szczyptą tajemniczości. Zazwyczaj nie mamy do czynienia z więźniami, więc takie relacje z pierwszej ręki są ciekawe i intrygujące, wydają się nam mało prawdopodobne.
Autor książki ponad 10 lat był funkcjonariuszem służby więziennej, wychowawcą, a przede wszystkim bacznym obserwatorem tego, co się działo za bramą więzienia. Pracę rozpoczynał w czasach PRL-u, a więc w innym ustroju i całkiem odmiennych od dzisiejszych realiach. Widzimy świat więzienny widziany zarówno oczami osadzonych, jak i klawiszy. Obraz to bardzo smutny i przerażający. Autor przytacza wydarzenia, których był świadkiem i w których sam uczestniczył. Prezentuje nam liczne umoralniające rozmowy z osadzonymi, ich wyrafinowane sposoby na samookaleczenie, wizytacje, kontrole. Poznajemy system kar i nagród, brutalnych metod rozprawiania się z niebezpiecznymi osadzonymi. Widzimy, jak to wszystko się zmieniało na przestrzeni lat, jak podlegało ewolucji. Z zadziwieniem czytałam o sposobach więźniów na przedostanie się do szpitala. Zaskakujące, i dla mnie niewyobrażalne, trudne do zaakceptowania. Ale jakie pomysłowe.
Andrzej Flugel w swoich wspomnieniach przytacza historię wielu osadzonych, tych którzy najbardziej zapadali mu w pamięci, ale również tych, którzy najbardziej dali mu w kość, przez których sam musiał sobie radzić ze swoimi emocjami i przeżyciami. Nie miał łatwo w pracy, przez przypadek trafił w piekło.
W tych okraszonych nutką sentymentalizmu i ironii wspomnieniach brakuje mi trochę większych emocji, szerszego opisu przywoływanych sytuacji i spraw, omówienia poszczególnych przypadków. Odnoszę wrażenie, że autor w tej niewielkiej pozycji chciał przekazać bardzo dużo i pobieżnie. Taka szybka relacja z pracy w więzieniu, pracy niezbyt lubianej, ale dającej szansę na ? własne ?m?. Owszem, wiele się dowiedziałam z tej lektury, wniknęłam w świat mi daleki i obcy, świat, z którym nigdy nie miałam nic wspólnego. Ale liczyłam na trochę więcej, brakowało mi aspektu psychologicznego opisywanych przypadków, rozebrania ich na czynniki pierwsze. Być może ta książka nie miała być o tym, więc nie powinnam mieć do autora pretensji.
Książka składa się z krótkich i treściwych rozdziałów, co pozwala na rozgraniczenie poszczególnych opisywanych elementów, wprowadza to pewien zamyślony przez autora porządek.
Momentami denerwowała mnie niesubordynacja bohatera, jego przekorny charakter i sposób postępowania. Zdecydował się na pracę w służbach mundurowych, a jednak starał się iść ze swoimi przekonaniami pod prąd. A wszystko w niebezpiecznych czasach PRL-u. Taki samotny outsider; on i cała reszta. Na przykład nieustannie był karany za długie włosy, nie chciał się dostosować do panujących ówcześnie realiów, chciał coś w ten sposób zademonstrować, swoją inność i ignorancję wobec panujących zasad.
Książkę czyta się szybko, tym bardziej, że opisywane historie są prawdziwe, miały kiedyś miejsce. Bije z nich realizm i szczerość. Jednak odrobinę czegoś mi zabrakło, to taka reporterska opowieść, trochę pozbawiona głębszych emocji, pokazania prawdziwego oblicza pracownika służby więziennej. Ale na pewno jest ciekawa i wnosi coś nowego do naszego życia, w którym kierujemy się utartymi rytuałami i zasadami postępowania. Jestem przekonana też, że ta lektura spowoduje, że takie przybytki będziecie omijać szerokim łukiem.

Jak zostać wychowawcą więziennym? Okazuje się, że prócz typowych odpowiedzi znajdzie się i taka: przypadkiem. Atrakcyjna pensja, obietnica mieszkania mogą być dobrym argumentem. Tak właśnie w latach 80. autor trafia, jako wychowawca, do aresztu śledczego, później do zakładu karnego. Pacyfista, liberał w mundurze i długich włosach, z niewyparzonym językiem... Czasy się zmieniały, zasady i zwyczaje też, ale przełożeni i ich podejście niekoniecznie. Musiało iskrzyć. Osadzeni też z założenia uprzejmością i szczerością nie grzeszą. Co z tego wyniknie? Mnóstwo ciekawych historyjek, anegdot. Bywa śmiesznie, bywa strasznie. Osadzeni i skazani, którzy nie szczędzili "rozrywek" swojemu wychowawcy - przecież co do zasady wszystko polega na tym, kto kogo przechytrzy w tym układzie. Satysfakcja, gdy udało się komuś pomóc, złość na własną naiwność, gdy "złodziej" wcisnął bajkę i wykorzystał sytuację. Z drugiej strony przełożony, który niekoniecznie ułatwia życie, niezbyt pokornemu, pracownikowi. I jeszcze koledzy z pracy, którzy też dostarczyli kilku dobrych tematów. ??
Wspomnienia snują się lekko, płynnie przechodząc od historii do historii. Taki gawędziarski styl jest bardzo przyjemny w odbiorze, choć trochę powierzchownie prześlizguje się po tematach. Jest grzecznie i spokojnie, mi brakowało silniejszych emocji podczas czytania. Może dlatego, że więziennictwo mnie ciekawi i rzeczy, które dla laika będą fascynujące, dla mnie odkrywcze nie są. Ale absolutnie nie odbieram autorowi umiejętności zaciekawienia czytelnika i przyjemnego stylu opowiadania.
??
Polecam Wam "Schowanych do wora", warto przeczytać. Kalejdoskop zabawnych często przypadków, absurdów, zaskakujących sytuacji sprawia, że wspomnienia czytają się same ????????