Wspomnienia z powstania styczniowego i sybirskiej katorgi 1863-1869

Wreszcie Chmieliński polecił kapitanowi Rząśnickiemu udać się na lewe skrzydło tyraljery i stanąć w zwartych szeregach w lesie tak, ażeby w razie obejścia nas przez moskali i doraźnego wpadnięcia na tyły, być od takiego manewru całkowicie zabezpieczonym. Kapitan Nowicki otrzymał taki sam rozkaz do ustawienia kompanji na prawem skrzydle tyraljerów. w środku za tyraljerami stanęła jako główna rezerwa kompanja kapitana Szaneckiego.

Fragment: Jesteśmy już w ostatniej stacyi etapowej w Rosyi. Stąd wyruszamy rano i przychodzimy do słupa granicznego między Europą i Azyą. Słup ten, murowany, czworograniasty, 56 metrów wysoki, z jednej strony herbem gubernii permskiej europejskiej a z drugiej tobolskiej azjatyckiej oznaczony. Tu pogranicze Syberyi. Sybir. To wyraz nam nie obcy z krwawych liter złożony! A ten słup? to świadek przesuwających się obok niego tylu istot nieszczęśliwych z szarpiącym ich bólem tym towarzyszem im nieodstępnym. On jest świadkiem łez z oczu tu płynących skazańcom za tem, co ukochali a daleko zostawili a niejednemu słabszemu męskością i nad dolą swą nieszczęsną ronionych I dziwne! dlaczego właśnie tu te ciężkie, rzewne i smutne myśli do mózgu i serca tłoczą si...

Autor mając piętnaście lat aktywnie uczestniczył w Powstaniu Styczniowym. Będąc uczniem krakowskiego Instytutu Technicznego uciekł do obozu powstańczego. Służył w oddziale Antoniego Jeziorańskiego należącym do partii powstańczej Mariana Langiewicza. Po klęsce oddziałów Langiewicza przedostał się do Galicji i przebywał u swego wuja Ignacego Suchorzewskiego, właściciela Mielca. W kwietniu 1863 r. zaciągnął się do oddziału i brał udział w walkach pod rozkazami Dionizego Czachowskiego. Po ponownym przedarciu się do Galicji i krótkim wypoczynku odbył wraz ze swoim bratem Stanisławem kolejną wyprawę pod rozkazami Zygmunta Jordana (czerwiec 1863 r.), służąc w tzw. Złotej Legii. Po klęsce wyprawy pod Komorowem wraz z bratem dostali się do niewoli rosyjski...

Władysław Zapałowski (1839–1923) przed wybuchem Powstania Styczniowego był członkiem konspiracyjnej organizacji cywilnej województwa sandomierskiego. Po upadku dyktatury Mariana Langiewicza mianowany został rewidentem organizacji cywilnej i wojskowej na województwo krakowskie i sandomierskie. 1 marca 1864 r. na skutek donosu został aresztowany podczas pełnienia swoich obowiązków. Był więziony w Radomiu, potem w Cytadeli Warszawskiej, gdzie skazano go na zesłanie do Rosji. Został zesłany do Komi. Do kraju powrócił po amnestii w 1869 r.

„Obraz był wspaniały. Przy łunie pożaru, z czarnemi od prochu twarzami, okopceni, oberwani, rozpaleni przepysznie wyglądali! Niech żyje major! niech żyje naczelnik! niech żyje Polska! niech żyje wolność! huczało jak grom. Wreszcie cała partja jednym głosem zaśpiewała: »Jeszcze Polska nie zginęła«. Następnie, odmówiwszy wspólnie modlitwy za poległych, ruszyliśmy lekko, nie czując zmęczenia, w dalszą drogę i, odszedłszy parę mil, w gęstych lasach, już w biały dzień zalegliśmy na odpoczynek.”

Tak strzelcy jak kosynierzy cudów dokazywali. Odwrót zaczęty w porządku, zmienił wkrótce w bezładną ucieczkę. Kawaleria składająca z kozaków i dragonów w liczbie około 600 koni, rzuciła z boku na naszych, aby swoją piechotę ratować, przywitana z dubeltówek rezerwowej kompanii strzelców pozostawionej w ukryciu, skłębiła się na miejscu i rzuciła do ucieczki przez most. Nasza kawaleria z okrzykiem: bij! zabij! wypadła z lasu i nuże dźgać lancami uciekających. Przyszedł czas i na nas! W popłochu pomieszani kozacy z dragonami rzucili na most, a my w tej chwili spod mostu. Część zobaczywszy wybiegających, zawczasu rzuciła bokiem na lód i pomimo strat poniesionych przez celne strzały naszych w gorszą broń zaopatrzonych strzelców, ocalała; reszta zbita na...

Zapiski młodej dziewczyny z lat zrywu powstańczego przesiąknięte miłością do Ojczyzny.

Wypadki z r. 1863 zastały Rayskiego na szerokiej pracy obywatelskiej wśród ludu i sfer mieszczańskich w Studziankach i w ich najbliższej okolicy. W przededniu wybuchu powstania styczniowego wszedł on jako członek Towarzystwa Rolniczego w wir wypadków i manifestacji marcowych i kwietniowych z r. 1861, w których niejedno głębsze przejście było jego udziałem. Siedział cztery razy w kazamatach, z czego trzykrotnie w Zamościu, raz był skazany na Sybir, raz na powieszenie. W Zamościu odbywał karę z śp. X. Stanisławem Brzóską, X. Florentym Lickendorfem, kan. Bojarskim i z wielu innymi. Żarliwy zapał dla sprawy kieruje z biegiem wypadków jego kroki na pole orężnej walki. Chwyta tedy za broń i walczy w Lubelskim pod dowództwem pułkownika Wierzbickiego, przy boku któ...

Książka Jacka Kowalskiego zawiera swoistą trylogię Powstania Styczniowego. W pierwszej części autor opowiada powstańczą historię ostatniego dyktatora powstania Romualda Traugutta. W dwóch następnych rozdziałach przywołuje pamięć bohaterskich powstańczych epizodów; bitwy pod Olszowym Młynem oraz heroicznej obrony dworu w Glanowie i jej inspirującego wpływu na twórczość Artura Grottgera. Skupiając się na trzech przewodnich wątkach Jacek Kowalski kreśli szeroką historyczną panoramę całego powstania, obficie sięgając do licznych źródeł historycznych: wspomnień, pamiętników, dokumentów, artykułów prasowych oraz rycin, obrazów i dzieł literackich.

Wreszcie jest z niecierpliwością oczekiwany przez tysiące Polaków kolejny tom wielkiego dzieła prof. Andrzeja Nowaka! Rzeczpospolita lat 1468-1572 to mocarstwo, potęga militarna i kulturalna. A zarazem kraina wolności niespotykanej w ówczesnej Europie. Szlachta co prawda walczy z monarchą o przywileje (słynna konstytucja nihil novi), ale nie uchyla się od obowiązku obrony Ojczyzny, odróżnia jeszcze świętą wolność od swawoli, która jest surowo potępiana. Dynastyczne imperium Jagiellonów przekształca się w Rzeczpospolitą Obojga Narodów dzięki Unii Lubelskiej, której 450. rocznicę ustanowienia świętujemy w tym roku. Fascynująca i świetnie napisana historia naszego kraju jest zwieńczona w IV tomie Dziejów Polski ślubem przyszłego wielkiego króla Stefana...

Tytuł książki mówi o klęsce „imperium zła”, nawiązując oczywiście do Związku Sowieckiego, który w roku 1919 wyruszył, aby unicestwić dopiero co odrodzoną Polskę, i na szczęście w roku 1920 poległ. Kulisy tej walki, nie tylko militarnej, ale także politycznej i społecznej, w sposób niezwykle wciągający odsłania prof. Andrzej Nowak, jeden z największych erudytów XXI wieku i światowej sławy znawca stosunków rosyjskich oraz sowieckich. Obala przy tym powstałe przez ostatnie 100 lat mity, dokładnie przedstawia plany Józefa Piłsudskiego, mistrzowsko odwzorowuje przebieg bitwy warszawskiej i opisuje, jak wpłynęła ona na myśl polityczną II Rzeczypospolitej. Ale były przecież w roku 1920 także inne imperia na świecie. Złe czy dobre? Na to ważne pyta...