Hiacynt. PRL wobec homoseksualistów

Ten reportaż mnie nie przekonał. Czyta się dość płynnie, ale mam wrażenie, że nie zyskałam dużo wiedzy po przeczytaniu. Ciągle powtarzają się te same informacje - owszem, autor na wstępie o tym uprzedza, ale mam wrażenie, że gdyby wyciągnąć z książki same fakty, to powstałaby niewielka książeczka. Zbiór bardzo podobnych do siebie historii, które dowodzą, że bycie homoseksualistą w PRL wiązało się z dużą stygmatyzacją. Zabrakło mi jakby konkretów i jakiejś narracji bardziej zaplanowanej - niektóre fragmenty pojawiają się i znikają, potem wracamy do samej akcji Hiacynt, potem znowu jakaś historia. Mimo ciekawej tematyki i lekkiego pióra autora, reportaż raczej mnie rozczarował.

Rozczarowanie - z tych podobno setek osób, które komunistyczne służby spisały i zainwentaryzowały za homoseksualizm, autorowi udało się dotrzeć do wspomnień (bodajże) 5 osób - na dodatek o niektórych pisze prawie wyłącznie poprzez dotyczące ich źródła (inne wywiady, artykuły, listy, publikacje internetowe). Trudno uwierzyć, że nawet anonimowo lub pod zmienionymi danymi nikt nie chciał udzielić wywiadu, podzielić się swoją relacją, świadectwem tamtych czasów. Na dodatek odnoszę wrażenie, że autor nie wyraził dość stanowczego potępienia dla władz komunistycznych za zorganizowanie akcji, odpowiedzialność nie została (moim zdaniem) wyraźnie przypisana, bardziej rozdzielono ją na realizatorów, pomijając winę samych inicjatorów. Lektury raptem na 2 wieczory.

Ciekawy reportaż

Niesamowita, fantastyczna książka, w której Ryziński niezwykle umiejętnie przedstawia fakty dotyczący inwigilowania homoseksualistów w PRL zakończone trzykrotnie powtarzaną akcją 'Hiacynt", a przeplata je niezwykłymi historiami uczestników wydarzeń. Co istotne - autor nie skupia się jedynie na ofiarach systemu, ale oddaje tez głos drugiej stronie - dowiemy się również, jak całą sprawę postrzega funkcjonariusz SB. To co w tym reportażu chyba najbardziej uderzające, to zdemaskowanie motywów i sposobów inwigilacji i prześladowań mniejszości, które... nie różnią się specjalnie od tego, co robi aktualna władza w stosunku do ludzi LGBT+. Ryziński wnikliwie, aż do bólu analizuje język, którym posługiwano się wobec homoseksualistów, odkrywa manipulacje i kłamstwa, które stosowano, by uwiarygodnić i usprawiedliwić akcję masowej inwigilacji i zastraszania. Pod absurdalnymi pozorami "ochrony" homoseksualistów przed morderstwami i kradzieżami postanowiono skatalogować absolutnie wszystkich homoseksualistów w Polsce. Na taki pomysł nie wpadł nikt (!) w jakimkolwiek innym kraju. Książka Ryzińskiego jest nadzwyczaj cenna i ważna, szczególnie dzisiaj. Z jednej strony ukazując drobiazgowo system prześladowania i zastraszania drugiego człowieka, nakazuje pamiętać o tamtych wydarzeniach, o jej negatywnych i pozytywnych (znajdziemy w tej książce historie najróżniejszych osób) bohaterach, z drugiej strony jest wielką przestrogą przed powtórką. Ogromnie cenną rzeczą jest oddanie w tym reportażu prawdy - nie ma żadnego podkolorowywania, wybielania postaci czy pomijania "niewygodnych" tematów. Zapewne Ryzińskiemu oberwie się za to z obu stron - od niektórych środowisk usłyszy, że przecież nie wszyscy geje się spotykali w toaletach, nie wszyscy donosili na innych, nie wszyscy popadali (jak choćby jeden z bohaterów - Waldemar Zboralski) ze skrajnej obrony gejów w obsesyjną religijność połączoną z obrzydliwym atakiem na homoseksualistów, od innych usłyszy zapewne, że w przedstawionych wydarzeniach nie znajdują nic oburzającego, że nie było żadnej inwigilacji, a wręcz że "katalogowanie" gejów było potrzebne, bo należało bronić się przed AIDS... Z tego względu współczuję autorowi, na którego wyleje się z pewnością fala nieprzychylnych (delikatnie mówiąc) komentarzy. Podziwiam, że miał odwagę, aby opisać prawdę, ogromnie się cieszę, bo dostajemy do rąk doskonały i ponadczasowy reportaż.

Z pewnością każdy z nas (lub większość) miała na pewnym etapie swojego życia taki specyficzny moment. Sytuację – bądź ich wiele – w których czuł się inny, wyobcowany w stosunku do reszty grupy. Książka HIACYNT. PRL wobec homoseksualistów opisuje codzienne życie pewnej części polskiego społeczeństwa w okresie PRL-u. Osoby te są wykluczane przez pozostałych „normalnych” ludzi, nieposiadających owych „nienaturalnych” skłonności. Ba, nawet przez sam rząd. który gromadzi na każdego takiego „delikwenta” informacje, planując je później wykorzystać. Nagonka na „zboczeńców” Tacy mężczyźni musieli wypracować jakąś strategię, jakiś plan. Zaczęli więc ukrywać się ze swoją orientacją i udawać, że są tacy jak inni. Dzieje się tak też teraz, ale społeczność homoseksualistów raczej wychodzi z cienia i stara się uświadamiać ludzi, że są tacy jak oni, po prostu mają inne preferencje. Pozycja owa jest reportażem i to naprawdę skrzętnie opracowanym. Czytamy tu o nawet tych najbardziej szczegółowych faktach z operacji „Hiacynt”. Dla mnie interesujące były (nic dziwnego) zwłaszcza te, które nie były udostępniane użyteczności publicznej. Raporty z przesłuchań, obserwacji, podsumowania dotyczące danych podejrzanych. Zagłębiając się coraz bardziej i bardziej w lekturę, czułam z każdą kolejną stroną coraz większe przerażenie skalą przedsięwzięcia. Tyle ludzi przesłuchiwanych, aresztowanych za „nieetyczne prowadzenie się”. A co najważniejsze, tak wiele zbrodni, których ofiarami padły osoby homoseksualne. Śledztwa w tych sprawach były prowadzone nawet starannie, ale kierowały się głównie stereotypem, że skoro zginął ktoś innej orientacji, to i taki sam „odmieniec” z pewnością owej zbrodni dokonał, co nie zawsze okazywało się prawdą. W międzyczasie dowiedziałam się też o filmie Hiacynt, opisującym dokładnie ową akcję, dodając do niej trochę tła fabularnego. Produkcję oczywiście zamierzam obejrzeć i to obowiązkowo! Po przeczytaniu Hiacynta odczuwam głód wiedzy na temat minionych czasów. Nie zaprzeczam oczywiście faktowi, że był to trudny okres dla naszego kraju i społeczeństwa. Nie oznacza to jednak, że musimy swoje wspomnienia o nim koloryzować, czy wręcz wypierać je z naszej pamięci. Czy tego chcemy czy nie, to część naszej historii. I to od nas zależy czy ją zaakceptujemy, czy też pozwolimy na to, by historia zatoczyła koło. Cała recenzja na: CzasoStrefa.pl